بطوركلي عفونتهای ادراری يکی از نگرانی های مهم افراد مبتلا به آسيبهاي
نخاعی محسوب مي شوند. تا قبل از جنگ جهانی دوم، در واقع تمامی افرادي که
مبتلا به آسيب نخاعی می شدند، در مدت کوتاهی در اثر عوارض حاصل از عفونتهای
دستگاه ادراری فوت می کردند.بعد از آن پزشکان استفاده از پنی سيلين را به
عنوان روش جديدی برای مبارزه با عفونتها آغاز کردند. پنی سيلين و ساير آنتی
بيوتيک ها بطور موثری باکتريهايی را که عامل عفونت بودند را می کشتند و اين
مسئله باعث شد که مرگهای حاصل از عفونتهای ادراری نيز بطور قابل ملاحظه ای
کاهش پيدا کند.
امروزه، آنتی بيوتيک های زيادی وجود دارند که با استفاده از آنها، همراه با
کنترل مناسب دفع ادرار ، وافزايش آگاهی در زمينه پيشگيری از عفونت ها،
تعداد مرگهای ناشی از عفونت های ادراری رو به کاهش گذاشته است.بااين حال،
هنوزهم عفونتهاي دستگاه ادراری وعوارض حاصل ازآنها مهمترين نگرانی افراد
نخاعی به حساب می آيد.
احتمالا" عفونتهای ادراری، بيشترين تاثير را بر روی سلامت جسمي افراد نخاعی
و هزينه های درمانی مربوطه دارند. چراكه حدود 5/3 درصد از افراد نخاعی که
24 ساعت بعد از آسيب، زنده مانده بودند، در اثر عفونتهای دستگاه ادراری فوت
کرده اند. درحال حاضر، عفونتهای ادراری بر روی مرگ 2/5 درصد از بيماران
نخاعی بعنوان يک عامل موثر نقش دارند. حقيقت اين است که در حال حاضر افراد
نخاعی در حدود 11 بار بيشتر از افراد غير نخاعی در معرض مرگهای حاصل از
عفونتهای ادراری قرار دارند.
دستگاه ادراری سه کار مهم را بعهده دارد. اولين وظيفه آن که از کليه ها
شروع می شود ،تشکيل ادرار است. سپس ادرار تشکيل شده از طريق ميزنای ها به
درون مثانه ريخته و در آنجا جمع می شود. بنابراين کار دوم دستگاه ادراری
جمع آوری ادرار محسوب می گردد. در شرايط طبيعی، يعني قبل از اينکه احساس
دفع ادرار به انسان دست دهد،مثانه مي توانددرحدود 6 تا 8 اونس (
تقريبا"معادل170تا227 گرم) ادرار را درخودجمع كند.امادرمجموع مثانه قادر
است حداکثر بين 13تا16اونس (بطور تقريب معادل368تا453 گرم ) ادرار را در
خود نگه دارد. کار نهايی دستگاه ادراری، دفع ادرار از بدن می باشد.در حالت
عادی تخليه و دفع ادرار موقعی اتفاق می افتد که عضلات مثانه منقبض و ماهيچه
های کوچک اسفنکتر ( كه همانند يک دريچه عمل مي كنند) شل مي شوندو اجازه می
دهند که ادرار از مثانه جاري و بوسيله مجرای خروج ادرار از بدن خارج گردد.
موقعی که اين فرآيند به پايان می رسد. مثانه تخليه می شود.
بعد از آسيب نخاعی، بعضی از قسمتهای دستگاه ادراری فعاليتهاي طبيعی خودرا
انجام می دهند. به عنوان مثال کليه ها، ميزنای ها و مجرای ادراری به کار
خود را ادامه می دهند ،چرا که اين قسمتها بصورت غيرارادی عمل مي كنند.
بعبارت ديگر بدون دستور مغز فعاليت خود را انجام می دهند. ولی مثانه و
ماهيچه های اسفنکتر عملکردی ارادی داشته و جهت انجام فعاليتهاي خود نيازمند
ارتباط بامغز هستند. بنابراين بعد از آسيب نخاعی، معمولا" مغز نمی تواند
پيامها را از طريق نخاع دريافت و ارسال نمايد .به همين جهت اکثر افراد
نخاعی کنترل ارادی مثانه و ماهيچه های اسفنکتر خودرا از دست می دهند. وقتی
که اين کنترل ارادی از بين می رود، ممکن است يک واکنش انعکاسی در مثانه
افراد نخاعی ايجاد شود که طی آن ماهيچه های مثانه بطور خودکار منقبض می
شوند. در برخی مواقع هم امکان دارد كه هيچ واکنشي در مثانه ايجاد نشود،
بدين مفهوم که واكنشهاي خودکار مثانه ضعيف مي شوندو يا ازبين مي روند.
بطوركلي بعدازآسيب نخاعي مشکل اين است که ادرار بوسيله کليه ها تشکيل و به
داخل مثانه ريخته می شود، ولی به هيچ وجه متوجه نمی شويم که آيا ادرار می
خواهد از مثانه خارج شود يا خير.به عبارت ديگر مغز ديگر پيام ها را دريافت
نمي کند يا برای دفع ادرار تحريک نمي شود.در واقع هيچ راه ديگری برای درک
پر بودن مثانه وجود ندارد. حتی وقتی که مثانه پر می شود، اگر مثانه و
ماهيچه های اسفنکتر هم نخواهند اجازه تخليه را بدهند، راهی وجود ندارد که
بتوانيم آنرا پيش بينی کنيم.
اين امكان وجودداردكه ماهيچه های مثانه منقبض گردند، ولی ماهيچه های
اسفنکتر شل نشوند. درچنين شرايطي اگر ادرار نتواند از بدن خارج شود، مثانه
حالت کشيدگي پيدا خواهد کرد و در نهايت ادرار به کليه برگشت خواهد کرد. عدم
دفع طبيعی ادرار مي تواند منجر به عوارض جدی حتی مرگ افراد شود ،مگر اينکه
راهی برای دفع ادرار وجود داشته باشد.
بنابراين شما بعنوان يک فرد نخاعی، بايستی برنامه ای را برای تخليه مثانه و
دفع ادرارخودداشته باشيد. برنامه مناسب دفع ادرار بستگی به فاکتورهای زيادی
دارد. از جمله:
1. سطح ضايعه شما
2. روش زندگی شما
3. نارسايی در عملکرد طبيعی دستگاه ادراری
4. مشکوک بودن به عفونت
5. و ساير عوامل
بنابراين شما و پزشکتان هستيدكه بايستی تصميم بگيريد، بهترين برنامه برای
شما چيست. بطوركلي روشهای زيادی وجود دارند،ولی رايج ترين برنامه های دفع
ادرار که مورد استفاده قرار می گيرند عبارتند از :
روشهای خارجی يا استفاده ازسوندهاي کاندومي،
استفاده ازانواع سوندهاي مختلف مانند:
سونداژ هاي متناوب(ICP)
سونداژهای دائمی (Foly )
سوندهای فوق عانه
صرف نظر از نوع برنامه دفع ادرار، افراد نخاعی به مقدار زيادی در معرض خطر
عفونتهای ادراری قرار دارند.
دروافع عامل اصلی عفونت های ادراری، باکتريها هستند. باکتريها گروهی از
کلنی های ريز و ميکروسکوپی تک ياخته ای هستند که در بدن زندگی می کنند و
عامل بيماريها يا عفونت ها می باشند. باکتريها از پوست و مجرای ادرار مي
توانندبه راحتی از طريق سوندهای مختلف(ICP ، فولی و فوق عانه) وارد مثانه
شوند. ازطرف ديگر، حتی موقعی که دفع ادرار به خوبی هم انجام شود، مثانه ی
شما بطور کامل تخليه نخواهد شد. بنابراين وقتی باکتريها از طريق سونداژ
وارد بدن می گردند و مثانه هم بطور کامل تخليه نمي شود، باکتريها در مثانه
باقی خواهند ماند. بنابراين طبيعی است که افراد نخاعی در مثانه خود
باکتريها را خواهند داشت. بدون اينکه واقعا" عفونت دستگاه ادراری را داشته
باشند. در هر صورت، باکتريهايی که در مثانه باقی می مانند، اگر پيشگيریهاي
لازم از رشد آنها انجام نشود، می توانند سريعا" تکثير يافته و منجر به
عفونت مي گردند.
و اما چه بايد كرد؟
- اولين اقدام اين است که افراد نخاعی بايستی در طول زمانهای بيداری خود
وحداقل هر 3 تا 4 ساعت ،يک برنامه منظمی را برای تخليه ادرار خود داشته
باشند.
- به خاطر داشته باشيد که، مثانه می تواندتنها 13تا16 اونس
(تقريبا"368تا459گرم) ادرار را در خود نگه دارد.
- بنابراين شما احتمالا"می توانيد هر ساعت در حدود 4 يا 5 اونس (113تا 142
گرم) مايعات بنوشيد.
- بايستی با مصرف مايعات بيشتر مثانه خودتان را نيز بيشتر تخليه کنيد.
- مرحله بعدی در پيشگيری از عفونتها اين است که وسايل مراقبت ادراری خودتان
را تميز نگه داشته و دستها و پوست خود را قبل و بعد از سونداژ بطور کامل
بشوئيد.
- بطوركلي مقدار فراوانی آب بنوشيد. اين توصيه به اين دليل خوب است كه
نوشيدن آب کمک می کند تا باکتريها به بيرون از بدن جاري شوند.
- اگر شما نوشيدنی هايی مانند نوشابه های قنددار، کافئين دار را محدود
کنيد، اين مسئله به پيشگيری از عفونتها کمک خواهدكرد.چراكه اين نوشيدنی ها
باعث می شوند که بدن آب را جذب نموده و باعث محدوديت توليد ادرار در کليه
ها مي گردند.
- در نهايت، اگر شما بيشتر از يکبار در سال عفونت داشته باشيد، اين مسئله
می تواند علامتی از وجود احتمال مشکل در دستگاه ادراری شما باشد. بنابراين،
اكيدا" توصيه می شود که حداقل يکبار در سال يک معاينه کامل از خودتان داشته
باشيد. اين مسئله باعث می شود که پزشک شما دستگاه ادراری شما را معاينه
کرده و در نتيجه از خوب کارکردن آن مطمئن خواهيد شد. و همچنين کمک مي کند
که وجود هر مشکلی را خيلی زود شناسايی کنيد.
اماحتی با روشهای مناسب پيشگيری هم ممکن است عفونتهای ادراری ايجاد شوند.
ولي هر عفونتی در مراحل اوليه خود علائمی دارد.بعنوان نمونه:
- شما ممکن است متوجه رسوب يا مخاط در ادرارتان شويد و امکان دارد باعث
شوندادرار شما تيره بنظر برسد.
- شما ممکن است متوجه شويد که ادرارتان بوی بدی دارد.
- و يا ممکن است متوجه شويد که در ادرار تان خون وجود دارد که موجب می شود
رنگ ادرارتان به رنگ صورتی يا قرمز درآيد.
موقعی که اين علائم اوليه ظاهر شوند، نكات خاصي وجود دارند که شما می
توانيد جهت کمک به پيشگيری از عفونتها از آنها استفاده نمائيد.
- شما می توانيد جهت خارج نمودن باکتريها آب بيشتری بنوشيد.
- چنانچه مصرف نوشابه های قندی و يا کافئين دار را بطور کامل قطع کنيد به
شما کمک خواهد کرد که بدنتان ادرار بيشتری را توليد نمايد.
- همچنين شما مي توانيد ادرار خودتان را بيشتر تخليه کنيد تا به دفع
باکتريها از مثانه شما کمک نمايد.
موقعی که عفونتهاي ادراري شروع می شوند، علائم مشخصي دارند که به شما كمك
مي كنند تا متوجه شويدكه عفونت ادراری پيداكرده ايد.اين علائم ممکن است
بصورت:
- تب
- احساس سرما
- تهوع
- سردرد
- افزايش اسپاسم
- درد بيش از حد معمول يا احساس سوزش
- و حتی اتونوميک ديس رفلکسی
كه مي توانند يک وضعيت تهديدآميزی را برای زندگی افراد نخاعی فراهم آورند.
بنابراين اگر شما هر يک از علائم مذکور را داشته باشيد، بايدفورا" جهت
درمان با پزشکتان مراجعه نمائيد.اگر پزشک از شما نخواهد که نمونه ادراری
تهيه کنيد، بهتر است قبل از مصرف هرگونه داروی تجويز شده از او درخواست
کنيد که حتما"يک آزمايش ادرار داشته باشيد. اين مسئله خيلي توصيه می شود،
چرا که به پزشک شما کمک خواهد کرد که متوجه عفونت ادراری شما بشود وبا ساير
عوارض اشتباه نكند. بعلاوه، آزمايش ادرار به شما کمک می کند که اگر عفونت
ادراری داشته باشيد ،بهترين آنتی بيوتيک را برای درمان شما انتخاب کند.
هميشه توصيه می شود که تمامی داروهای تجويز شده را همانطور که پزشکتان
دستور داده مصرف کنيد. حتی موقعی که شما ديگر احساس بيماری نمی کنيد. بخصوص
مصرف تمام داروهاي تجويزشده در مورد عفونتهای ادراری حتما" بايد انجام شود
،زيرا شما می خواهيد که باکتريها را بطور کامل از بين ببريد و از برگشت
بيماری پيشگيری نمائيد. موقعی که باکتريها در مثانه باقی بمانند، آنها می
توانند سريعا" نسبت به آنتی بيوتيک ها مقاوم شوند.درنتيجه از بين بردن آنها
با مشکلات خيلی زيادی همراه خواهد بود.
طبيعی است که افراد نخاعی، همواره در ادرار خودمقداري باکتری
خواهندداشت،ولی هيچ علامت يا نشانه ای از عفونت های دستگاه ادراری درآنها
ديده نمي شود.تحقيقات نشان می دهد که اين افراد معمولا" نياز به مصرف هيچ
نوع آنتی بيوتيکی ندارند ،مگر اينکه علائم بيماری آنهاشروع شود.ازسوي ديگر
مصرف بيش ازحدآنتی بيوتيک هانيز اجازه می دهد که باکتريها نسبت به داروها
مقاوم شده و خيلی سخت تر از بين بروند.
ولي بطوركلي، شما می توانيد با يكسري اقدامات ساده از ايجاد هر عفونتی
پيشگيری نمائيد.ازجمله:
- مراقب علائم اوليه عفونتهای ادراری باشيد.
-اگر تب يا ساير علائم بيماری ايجاد شد بلافاصله به پزشکتان مراجعه نمائيد.
- بالاخره اينكه، حداقل سالی يکبار معاينه کامل شده تا از وجود عفونتهای
ادراری مطمئن شويد.
- بخاطر داشته باشيد که بايستی بيش از حد از خودتان مراقبت کنيد و هيچ
زماني هم بهتراز حالا ،برای شروع آن نيست.
****
منبع:مقاله:" پيشگيری و درمان
عفونتهای دستگاه ادراری " – مترجم: مهندس عباس كاشي
(ohealth2007@yahoo.com) - انتشار : مركز ضايعات نخاعي جانبازان – آذر ماه
1387 - برگرفته ازسايتهاي :www.pva.org , www.spinalcord.uab.edu
–Department of Physical Medicine and Rehabilitation –SPINE
REHABILITATION CENTER
