كارشناسان ميگويند: «فوايد شادي و شوخ طبعي را هرگز دست كم نگيريد.»
سالهاي سال است كه نشريه ريدرز دايجست به خوانندگان خود ميگويد: «خنده بر
هر درد بيدرمان دواست.»
براساس تحقيقات نشريه انجمن پزشكي آمريكا، اين موضوع كاملاً حقيقت دارد.
دكتر «دونالد دبليو بلك»، در يکي از شمارههاي اين نشريه مينويسد: «خنديدن
باعث حفظ تعادل بدن و تحريك گردش خون ميشود. خلاصه اينكه، خنديدن با خود
سلامت و شادماني را به همراه ميآورد.»
ما همگي ميخنديم، اما معمولاً به تأثير خارقالعاده خنديدن روي بدن خود
فكر نكردهايم. خنديدن معمولاً از صورت و با يك لبخند شروع ميشود كه
ماهيچههاي دهان، بيني، گونهها و ماهيچههاي اطراف چشم ما را به ورزش وا
خواهد داشت.
در خندههاي بلند و پرهيجان مثل قهقهه يا خندههايي كه آدم را رودهبر
ميكند ديافراگم، ماهيچههاي شكمي و ششها درگير ميشوند. شما ميتوانيد
آنقدر بخنديد كه به گريه بيفتيد و خون به صورت شما هجوم بياورد و به شما
ظاهري گلگون و حاكي از سلامتي دهد. با خنديدن، ضربان قلب افزايش مييابد و
هيپوتالاموس، غده هيپوفيز و غدد فوق كليوي تحريك ميشوند.
همچنين خنده و خنديدن ، محركي قوي براي توليد اندورفين است.
اندورفين آن دسته از ترشحات مرموزي است كه به ما قدرت تحمل درد ميدهند.
ـ سيستم ايمني را تقويت ميكند. مطالعات نشان ميدهند مردمي كه زياد
ميخندند ايمونوگلوبين بيشتري دارند، ايمونوگلوبين مدافع بدن ما در مقابل
عفونتهاي تنفسي است.
ضربان قلب را افزايش ميدهد و اكسيژن بيشتري براي مغز فراهم ميكند. اين به
ما كمك ميكند كه به آرامش برسيم و راحتتر فكر كنيم و مهمتر از همه
اينها، خنديدن به سادگي لذت بخش است.
خنديدن تأثيرات رواني سودمندي دارد. «داروين» خنده را ابزاري براي تخليه
فشار عصبي اضافي يا هيجانات روحي ميداند كه تخليه نشدن آنها، ايجاد مشكل
ميكند.
«اصل آنتيتز» او، خنده را متضاد گريه ميشمارد، چرا كه گريه علامت افسردگي
است. «فرويد» نيز خنده را نوعي رها شدن از انرژي روحي و ذهني ميداند. از
نظر فرويد، خنده تأثيري پالايشي دارد و ديده شده است كه انسانها اغلب بعد
از خنديدن احساس آرامش بيشتري ميكنند.
«نورمان كازينز»، نويسنده سابق روزنامه «ساتر دي ريويو»، در كتاب خود
«ساختارشناسي يك مرض» گفته كه چگونه توانسته است از يك ناهنجاري و ناتواني
نخاعي، با ترك بيمارستان و رفتن به يك جاي خوش آب و هوا و لذت بردن از
تأثيرات روان درماني كتابها و فيلم هاي خندهدار، رهايي بيابد.
كازينز درباره اين تجربه خود ميگويد: «من به اين كشف مهم دست پيدا كردهام
كه 10 دقيقه قهقهه زدن، تأثيري مثل يك داروي مسكن دارد. خنده به من اين
نيرو را ميداد تا دست كم دو ساعت بيدرد بخوابم، سرانجام من به اين نتيجه
رسيدم كه آنچه واقعاً مرا درمان كرد، خنديدن به زمين و زمان بود.»
«برتراند راسل» ميگويد: «خنده ارزانترين و مؤثرترين داروي اعجابانگيز
است. خنده يك داروي همگاني و جهاني است.»
دكتر «پاول مكگي»، يك روانشناس اهل نيوجرسي كه به مطالعه تأثيرات خنده در
طول 20 سال پرداخته است، ميگويد: «ساختار ذهن آدمي روي سيستم سلامت بدن او
تأثير ميگذارد.» پيام او اين است: «براي حفظ سلامتي خود مواظب شرايط
روحيتان باشيد.»
روانشناسان صنعتي از مدتها پيش به اين نتيجه رسيدهاند كه شوخ طبعي باعث
راحتتر شدن كارها، كاهش استرس و افزايش بهرهوري، كارايي و روحيه ميشود.
در بسياري از بيمارستانها بخشي به خنده و شوخي اختصاص داده شده است. در
چهار سال گذشته، پروژه شوخ طبعي در نيويورك بودجهاي را به 125 بيمارستان،
خانههاي پرستاري و ساير آژانسهاي مربوطه براي ارائه برنامههاي شادي و
خندهآور تخصيص داد.
دكتر «جوئل گومان»، سرپرست پروژه شوخي و مزاح ميگويد: «خنديدن شما را از
فكر و خيال آزاد ميكند. ماهيچههاي شما به استثناي ماهيچه صورت و شكم به
حالت آزاد در ميآيند.»
«جويس آنيسمان سالتمن»، يك روان درمان و دستيار استاد دانشگاه در دانشگاه
ايالت كنتاكي جنوبي خنده را به يك نرمش دروني تشبيه ميكندكه براي انجام آن
نياز به لباس يا لوازم خاصي نداريد. او به توليد اندورفين (ماده از بين
برنده درد)، اشك پاككننده چشم و گل انداختن گونهها به عنوان مزاياي
خنده اشاره ميكند. اگرچه خنده يك عمل ذاتي است ـ در كودكان در پنج تا نه
هفتگي به طور طبيعي اتفاق ميافتد حتي در كودكاني كه نابينا يا ناشنواي
مادرزاد هستند ـ اما كارشناسان به ما ميگويند كه هنوز همگي ما نياز داريم
تا ياد بگيريم بيشتر بخنديم.
پيرو توصيه كارشناسان، ما بايد هوشمندانه گوشهاي از زندگي خود را به شوخي
و مزاح اختصاص دهيم و اطراف خود را پر كنيم از آدمهايي كه زياد ميخندند و
با آنها بخنديم، قصههاي خندهدار بخوانيم و فيلمهاي كمدي تماشا كنيم و
بالاتر از همه اينكه به خاطر بسپاريم: زندگي خشن و توان فرسا خواهد شد اگر
ما آن را جدي بگيريم!
براي درك كامل حس شوخ طبعي بهتر است فرق ميان خنديدن به خودمان، خنديدن به
شرايط و خنديدن به ديگران را درك كنيم.
ـ خنديدن به خودمان احتمالاً ايمنترين نوع شوخي است، زيرا معمولاً
تهديدي براي ديگران محسوب نميشود و ما را به عنوان فردي مثبت و متعادل
معرفي خواهد كرد.
ـ خنديدن به شرايط نيز عموماً خطري ندارد مگر در شرايطي كه فرد يا گروهي
حساس و ناراحت شوند يا جبهه بگيرند.
ـ خنديدن به ديگران كمترين ضريب امنيت و ايمني را دارا است، زيرا ممكن است
باعث بياحترامي يا بيحرمتي به طرف يا گروه مقابل شود.
پس پر واضح است كه بايد از خنديدن به ديگران اجتناب كنيم، اما استثنائاتي
هم وجود دارد. شوخ طبعي براي افراد معلول يك پيچيدگي ديگر دارد.
معلول شدن از هر دو جنبه فيزيكي و احساسي، تجربه دردناكي است. اغلب فرد
معلول بسيار متفاوت از مردم عادي ميبيند و احساس ميكند. فرد معلول اغلب
آسيب ديده است و اين معمولاً احساس خوشايندي نيست.
اساساً مردمي كه دچار بحران يا تغييري دردناك در زندگي خود ميشوند ـ مثلاً
معلول شدن ـ تمايل دارند كه اين تجربه را با شرايط احساسيشان تلفيق كنند.
آنها نميتوانند اين تجربه دردناك را از خود دور كنند. آنها در اين واقعه
آنقدر غوطهور شدهاند كه اين تجربه دردناك بخشي جداناپذير از احساسات
دردناك درونيشان شده است. در اين زمان، حتي حس شوخ طبعي نيز در شرايطي خاص
ميتواند ساختگي و تصنعي تلقي شود.
خنده و شوخ طبعي براي كساني كه به تازگي معلول شدهاند، بسيار سخت است، اما
برخي از آنان قادر به انجام اين كار هستند. اين توانايي بيشتر در افرادي
مشاهده ميشود كه از يك حس سالم شوخ طبعي در درجه اول برخوردارند. با اين
حال، نكته مهم اين است كه همه آنها اعلام كردهاند كه ديدگاه مثبت و
شوخطبعانه آنان باعث بهبودشان شده است.
علت امر اين است كه توانايي آنها در خنديدن به خودشان و شرايط موجود، به
آنها كمك ميكند كه از معلوليتشان از نظر احساسي دور شوند. اين امر به آنها
كمك ميكند كه آن واقعه منفي را از احساسات خود جدا كنند. در نتيجه آنها
ياد ميگيرند كه چگونه نسبت به يك تجربه منفي، احساسات مثبت داشته باشند.
در واقع اين امر مهارت با ارزشي براي همه ماست!
زمان، عامل مهم ديگري است كه به ما كمك خواهد كرد. فاصله زماني باعث افزايش
فاصله احساسي ميشود. پس هر فرد معلول با تجربه بايد قادر باشد تا شوخ طبعي
و مزاح را در شرايطي پيدا كند كه يك فرد تازه معلول شده هر گز نميتواند.
در اين زمينه درسهاي چندي وجود دارد. اول اينكه خنديدن به خودمان نه تنها
خطري ندارد بلكه شفابخش است و عموماً سريعترين كاري است كه ميتوانيم بعد
از يك رويداد دردناك انجام دهيم و بهترين كار براي سلامت ذهني و روحي ما
محسوب ميشود.
ثانياً چون كساني كه تازه قطع عضو شدهاند، معمولاً چه از نظر احساسي و چه
از نظر زماني قادر به جدا كردن خودشان از عمل جراحيشان نيستند،
بازديدكنندگان از فرد قطع عضو شده، بايد آسيبپذيري او را نسبت به شوخي درك
كنند و در مورد تعريف كردن حكايتهاي خندهدار در طول ملاقاتشان حتي در
مورد خودشان محتاط باشند.
ثالثاً با افزايش فاصله حسي و زماني، راحتتر ميتوان معلوليت فرد را جدي
نگرفت و با اين افراد شوخي كرد.
در نهايت كساني از ما كه معمولاً قادر به شوخي كردن نيستند، بايد بيشتر روي
خودشان كار كنند. از نظر فورست گامپ «شوخ طبعي نوعي لذت است». با فكر كردن
به شادماني نميتوان به شادماني دست يافت. پس بايد واقعاً شاد بود. فقط
همين!در اينجا ده شيوه و راهكار براي افزودن شوخ طبعي به زندگيتان پيشنهاد
ميكنيم:
1ـ اخمهاي خود را باز كنيد. ياد بگيريد كه هميشه لبخند بزنيد و زياد
بخنديد. به خاطر بسپاريد كه خنده مسري است البته بدبيني هم همين طوراست. پس
ترجيح ميدهيد چه چيزي به ديگران هديه كنيد؟ ميدانيد پاسخ چيست، مردم دوست
دارند در اطراف كساني باشند كه شادي و نشاط به آنها هديه ميدهند. همواره
در دسترس، با محبت و مهربان باشيد. هرگز نگذاريد كه مشكلات شما را دچار
ترشرويي كند. هميشه آماده شوخي كردن باشيد وقتي ديگران نميتوانند اين كار
را بكنند.
2ـ هر روز زماني را به خنده اختصاص دهيد . كار خود و ديگر ضروريات را جدي
بگيريد، اما خود و مشكلاتتان را زياد جدي نگيريد. سعي كنيد چشمانتان را به
روي شوخي و مزاح بگشاييد. هميشه در شرايط پيش آمده به دنبال شوخي و مزاح
باشيد. مطمئناً قطـــع عضو ميتواند نوعي ناتوانـــي خاص و مهم باشد، اما
هميشه چيزهاي خندهدار زيادي براي آدمهاي قطع عضو شده اتفاق ميافتد.
آماده باشيد كه بگوييد: «چه چيز خنده داري!» يا: «سالها بود كه چنين اتفاق
خندهداري را تجربه نكرده بودم.» استيو آلن
3ـ در پايان هر روز از خودتان بپرسيد: «امروز چه چيزهاي خندهداري براي من
اتفاق افتاد؟ امروز چه كاري كردم كه خنده دار بود؟ چه موارد خندهداري دارم
كه براي ديگران تعريف كنم؟ تمامي تجربههاي خود را در يك دفترچه يادداشت
كنيد. هرگز از جمعآوري قصههاي خندهدار باز نايستيد.
برنامههاي تلويزيوني خندهدار مورد علاقه خود را فقط در ساعات پخش تماشا
نكنيد، بلكه آنها را ضبط كنيد و هرگاه به تغيير وضعيت و شاد شدن نياز
داشتيد از آنها استفاده كنيد. از پوشه يا يك آلبوم براي نگهداري مقالات
خندهدار، نمايشها و كارتونهاي مورد علاقهتان استفاده كنيد. يك نوار
خندهدار با خودتان داشته باشيد تا هنگام ترافيك آن را گوش دهيد و لذت
ببريد.
وقتي كه به دنبال چيزهاي خندهدار و جالب ميگرديد، افكار مضحك و جملات
بامزه ناگهان به ذهنتان خطور ميكند، آنها را به خاطر بسپاريد و براي شاد
كردن ديگران از آنها استفاده كنيد.
4ـ ياد بگيريد كه از شوخي و مزاح به عنوان وسيلهاي براي بهبود روابطتان
در زندگي استفاده كنيد. شما افرادي را ميشناسيد كه در كار مايوس و نگران
هستند و دكترهاي بسيار جدي يا متخصصين اندام مصنوعي يا كارگراني كه به شما
خدمت نميكنند. ديگر نياز ي به ذكر نام همسرانشان، رؤسا و موتورسوارها
نيست. حس شوخ طبعي بهترين سپردهاي است كه شما ميتوانيد در بانك روابط خود
نگهداري كنيد.
«خنده كوتاهترين فاصله بين دو نفر است.» ويكتور بورگ
5 ـ اگر معلول هستيد مثلاً بازوي خود را از دست دادهايد، بگوييد: «من
دستم از دنيا كوتاه است!»، يا اگر پاي شما قطع شده است، بگوييد: «چه شوتي!
حالا چه كار ميشه كرد؟» اين جملات باعث ميشود كه خنده بر لبهاي ديگران
بنشيند و در نظر ديگران بيشتر دلچسب باشيد.
«لبخند زدن هيچ خرجي براي شما ندارد.» هاري اچ. والدريپ
6 ـ هرگز نامههاي خشك و خالي براي دوستانتان نفرستيد بلكه جوك هم بفرستيد.
وقتي با دوستان يا زيردستان خود صحبت ميكنيد سعي كنيد خاطرات شاد و شيرين
خود را به جاي درد دلهاي شكايتآميزيا غيبتهاي منفي تعريف كنيد. در طول
غذا خوردن هم از مسايل شاد و مسرت بخش صحبت كنيد. از ديگران بخواهيد كه
آنها هم قصههاي خندهدار خود را براي شما تعريف كنند. شما هر چيزي كه
بخواهيد به دست خواهيد آورد، اگر شادي و نشاط ميخواهيد آن را طلب كنيد.
هميشه هم آماده گفتن اين عبارت باشيد «خوب، اين خيلي خنده داره!»
«بهترين كاري كه ميتوان در حل يك مشكل پيدا كرد، پيدا كردن كمي شوخي و
مزاح در آن است.» فرانكاي كلارك
7ـ بــه خودتان اجازه دهيد كه يك آدم شوخ جلوه كنيد، بگذاريد آدم بزرگي
باشيد كه خصوصيات كودكياش را هنوز حفظ كرده است. گه گاهي هم احساسات و
شادي خود را نشان دهيد.«آن گوشهاي را كه هستيد، درخشان كنيد. نيازي نيست
كه دنيا را تغيير دهيد، اما ميتوانيد آن گوشهاي را كه در آن قرار داريد،
با حس شوخي و مزاحتان تغيير دهيد و روشن كنيد.» برايان لي هميشه جايي براي
بازي و زماني براي خنديدن و لبخند زدن در زندگي باقي بگذاريد. در محل كار و
در خانه لبخند بزنيد و بگذاريد شوخي و شيطنت از شما شروع شود.
****
منبع : مقاله " اهميت شادي و شوخ طبعي براي معلولان "
نويسندگان : دکتر تري بالسون و دکتر ريچارد مورفي -مترجم: فريبا فرشا-
روزنامه اطلاعات -يك مهر 1388
