درسالهای اخیر مشکلات شانه به وفور زبان زد عام وخاص است.استفاده کنندگان ویلچر 50 تا 75 درصدبیشترازسایرافرادجامعه مستعدصدمات حاصل ازاستفاده بیش ازحدشانه ها هستندکه علت آن هم فشارهای نامتعارف و مکرری است که به قسمت بالاتنه خود واردمی نمایند.فعالیتهای که آنها هرروز انجام می دهند،ازجمله:

- هل دادن ویلچر
- جابجاشدن
- حتی تنها نفس کشیدن، برای اینکه یک فردنخاعی ممکن است معمولا" علاوه بردیافراگم خود از عضلات بیشتری برای نفس استفاده کند.

ازآنجائی که آسیب نخاعی باعث می شودکه فرد برای ایجادتعادل در وضعیت بدن و استقرار خوددر حالتی بهتر،یکسری حرکات جبرانی (که اغلب به صورت نامناسب و غیراصولی انجام می شود) داشته باشد، به مرورزمان متوجه خواهدشدکه کنترل عضلانی و وضعیت ماهیچه های او ازحالت غیرطبیعی خارج می شود.

اما واقعا" چه چیزی باعث دردشانه درافرادمبتلا به آسیب نخاعی می شود؟ ازجمله مهمترین دلایل مربوط به ایجاددردشانه ها درافرادنخاعی که لازم است شماازآنها آگاهی داشته باشید،عبارتنداز:

بعدازآسیب نخاعی وبا آغاز فلج شدن ، عضلات درگیر تحت تاثیرقرار می گیرند. از سوی دیگر، این حالت فلجی باعث ضعیف شدن عضلات و ناهماهنگی آنها می شود. همزمان بااین وضعیت، عضلاتی که قبلا"برای حرکت دادن مفاصل کارمی کردند،دچارمشکل می گردندواین موضوع به این مفهوم است که مفاصل به شکلی غیرطبیعی حرکت کرده وبه مرورزمان دچارضایعه می شوند.

همچنین اسپاسم ها که یکی ازپیامدهای فلج شدن هستند،درآسیب دیدگی شانه ها نقش دارند.اسپاسم ها معمولا" یک سمت بدن یا یک اندام خاص را بیشتر از سمت دیگرتحت تاثیرقرارمی دهند و درنتیجه باعث آسیب بیشتر قسمت محروم بدن می گردند.ازنظرآناتومی شانه ها به شکل لولاهای در ساخته شده اند، بنابراین همانندلولای یک در،اگروضعیت مناسبی داشته باشند،به آسانی حرکت می کنند.اما اگرلولا کج شودیا ازحالت ترازخارج گردد، عملکردآن دچارمشکل خواهدشدودرصورتی که فشار دائم برروی آن واردشود،حتی ممکن است باعث تخریب آن گردد.

شانه ها برای تحمل وزن بدن کارخیلی سختی را درپیش رودارند.به واسطه فعالیتهائی مانند جابجائی ها،مافشارغیرعادی بسیارزیادی راروی شانه های خودوارد می کنیم تا کاری کنیم که وضعیت بهتری رابرای کار مفصل ران فراهم آوریم.به لحاظ بیومکانیکی این کار برای تحمل مقدار فشاربدون آسیب دیدگی صورت می گیرد.

باتکرارفعالیتهائی مانندهل دادن ویلچر، جابجاکردن وزن بدن مثل بالا کشیدن بدن توسط دستها و نقل وانتقالات، به طورمکرر برروی شانه ها فشارواردمی شودکه در نهایت موجب آسیب دیدگی خواهدشد.

ناهماهنگی بین عضلات، به دلیل استفاده مفرط ازیک عضله درقبال کم کاری عضله مخالف آن ایجادمی شود.نتیجه ی این ناهماهنگی کوتاه شدن عضله پرکار خواهدبود وموجب می شود که عضله کم کار فقط کشیده شود، ولی به دلیل عدم استفاده ضعیف باقی خواهدماند.آسیب دراین ناحیه به همین جا محدود نمی شود،بلکه به دلیل حرکتهای غیرطبیعی درمفاصل و وضعیت استقراربدن ادامه پیدا خواهدکرد.

این نوع ناهماهنگی عضلانی را می توان درساختارعضلانی شانه های افراد نخاعی که برای چندین سال ازویلچرهای دستی استفاده کرده اند،مشاهده نمود. چیزی که معمولا"اتفاق می افتداین است که عضلات جلوی شانه وقفسه سینه بیش ازحداستفاده می شوندو به همین دلیل قوی تر شده و به صورت سفت بالا باقی مانده ودچارافتادگی نمی شوند.درحالی که ماهیچه های پشت و تیغه شانه(اسکاپولار) کمتر کار کرده، درنتیجه ضعیف ترشده وتحلیل می روند.این مسئله موجب تغییردروضعیت استقراربدن و درنهایت آسیب دیدگی آن می شود.

مثال دیگری که باعث نامتعادل شدن عضلات می شود، قلاب کردن دستها است وموقعی اتفاق می افتد که افرادتتراپلژی دستهای خودرا پشت دسته عقب ویلچر قلاب می کنند. این وضعیت به تعادل فرد کمک کرده وباعث می شود باایجاد ثبات ، فعالیتهای بیشتری راانجام دهد.به همین دلیل دستی که درگیر قلاب شده است نسبت به دست دیگر کاربیشتری انجام می دهد.


درحالت قلاب کردن، غیرازناهماهنگی عضلانی ، پیچش و خم شدن دست نیزخیلی زیاداست که نه تنها باعث دردشانه ها می شوند،بلکه منجربه دردپشت و زخمهای فشاری روی باسن شده وحتی ممکن است باعث بدفرم شدن اسکلت بدن می شود.

این نوع آسیب ها رامی توان نه تنها دراستفاده کنندگان ویلچرهای دستی بلکه درکاربران ویلچرهای برقی که عمل قلاب کردن راانجام می دهند،مشاهده نمود.

خیلی ازافراد ترجیح می دهندکه روی ویلچربه حالت لم داده بنشینند،چراکه این حالت باعث افزایش تعادل آنان می گردد.اما قرارگرفتن نامناسب روی ویلچر می تواند اثرات سوئی برروی سلامتی داشته باشد و حتی ممکن است به دلیل دردشانه وپشت توانائی فردرا برای انجام کارها محدودنماید.البته ممکن است ساختارویلچر طوری باشد که شمارا واداربه لم دادن کند.مثلا" اگرعمق صندلی ویلچر خیلی زیاد باشد یا وقتی زاویه پشت خیلی زیادباشد، حالت مذکورایجادمی گردد.
 

نکته مهم قبل ازهرگونه تمرین ورزشی این است که با پزشک یا گروه درمانی خود مشورت کنید تا اطمینان حاصل کنیدکه جائی ازبدنتان دچارشکستگی، پارگی و یا هرنوع آسیب دیدگی نشده باشد.
به خاطرداشته باشیدکه اگر احساس می کنید که تمرینات شما کمی شدیداست ، درصورتی که ازوزنه های دستی استفاده می کنید، وزنه ها راکاهش دهید  و موقعی که فشارزیادی به بدنتان وارد می شود، تمرینات آن جلسه خود رابه پایان برسانید یا برای یک هفته آن را کناربگذارید.

به خاطرداشته باشیدکه درطول اجرای تمرینات بطورمناسبی تنفس نمائید و نفس خودتان رانگه ندارید.

تمرینات زیر راحداقل 4 تا 5 باردرهفته انجام دهید:

 

 

 

****

منبع:مقاله " مشکلات شانه درافرادنخاعی و تمریناتی برای تقویت شانه ها  " -مترجم: مهندس عباس كاشي - (ohealth2007@yahoo.com) - انتشار : مركز ضايعات نخاعي جانبازان -دی ماه 1388 - برگرفته از December 2007: SIA: