بسکتبال با ویلچرنوعی بسکتبال است که توسط افراد دچار ناتوانی های جسمانی از جمله مبتلایان به آسیب نخاعی بازی می شود . شرکت کنندگان در این بازی بر روی ویلچرهایی می نشینند که به طور اختصاصی ، برای این ورزش طراحی وساخته شده اند.

برای ارزیابی توانایی های عملکردی بازیکنان تمام تیم هایی که بالا تر از سطح تفریحی باهم رقابت می کنند ، از یک سیستم طبقه بندی استفاده می کنند که بر اساس آن مقیاس از 1 تا 4 یا 5 نمره دهی می شوند .

درجاهایی که تیم ها تحت یک نظام جامع گروه بندی می شوند ، بطوری که ورزشکارانی که توانائی بدنی خوبی دارند به عنوان کلاس 5 گروه بندی می شوند ، و افراد مبتلا به بالاترین درجه ناتوانی (مانند پاراپلژی های کامل در زیر قفسه سینه ) در کلاس 1 قرار می گیرد . کلاس بندی برای بسکتبال با ویلچر بر طبق قوانین و مقررات بین المللی انجام می شود و بر این اساس ، گروهها در یکسری از نکات قابل اجرا در زمین بازی محدودیتهایی خواهند داشت. درهر حال ، هم اکنون ، تنها ورزشکارانی مجاز به رقابت در سطوح بین المللی هستند ، که دارای معلولیت باشند .

در بسکتبال با ویلچر ، بیشتر قوانین کلی بازی و امتیازدهی به همان شکل بسکتبال افراد سالم است ، حلقه در ارتفاع 10 فوتی ( حدود 5/2 متری ) قرار دارد و زمین بسکتبال نیز استاندارد است .

اما استثناتی در قوانین لحاظ شده که با توجه به استفاده ی ورزشکاران از ویلچر در نظر گرفته شده اند . به عنوان مثال ،" travelling " در بسکتبال با ویلچر زمانی اتفاق می افتد که ورزشکار پس از دریافت توپ و یا دریبل زدن ، بیش از دو بار به چرخ های ویلچر خود دست بزند . بنابراین فرد قبل از اینکه دوباره به چرخ های ویلچر خود دست بزند ، باید حرکت کرده ، توپ را به زمین زده و آن را شوت کند .

قوانین بسکتبال با ویلچر

طبقه بندی بازیکنان

بر اساس قوانین بسکتبال با ویلچر ، کلاس بندی بازیکنان در این رشته ی ورزشی به شرح زیر انجام می شود :

کلاس یک - کسانی که حرکت خود را به دلیل آسیب نخاعی با منشاء T7 یا بالاتر ، بطور کامل از دست داده ا ند و یا کسانی که ناتوانی آنها به نوعی است که عملکرد ماهیچه های بدنشان مشابه با افراد دچارناتوانی با منشاء ضایعه T 7 و یا بالاتر می باشد .

کلاس دو- کسانی که حرکت خود را به دلیل آسیب نخاعی با منشاء T8 بطور کامل از دست داده ا ند و یا دچار افت کامل هستند و شامل آسیب دیدگان ناحیه ی L2 نیز هستند که ممکن است در ناحیه ی باسن و ران قدرت حرکتی داشته باشند . همچنین در این کلاس افراد قطع عضو از ناحیه ی دو ران و بصورت دو طرفه قرار می گیرند.

کلاس سه - تمام ناتوانی های جسمی دیگری که به علت فلج اندامهای پائین تنه یا فلجهای ناقص با منشاء L3 و پائین تر ایجاد شده اند و همه ی افراد دچار قطع عضو در اندامهای پایین تنه نیز در این کلاس قرار می گیرند ، البته به جز کسانی که مبتلا به قطع عضو دو طرفه هستند ( کلاس دو را ملاحظه کنید ) .

توازن تیم ها

برای هر کلاس شرکت کننده ، یک ارزش عددی یا فاکتورعددی به شرح زیر در نظر گرفته خواهد شد . به این ترتیب که : برای بازیکن کلاس یک : عدد 1 ، برای بازیکن کلاس دو:عدد 2 و برای بازیکن کلاس 3 :عدد 3 منظور خواهد شد .بطور کلی در یک مسابقه ، در هیچ زمانی از بازی نباید هر تیم بازیکنانی داشته باشد که نمره ی کل تیم را به بیشتر از حداقل دوازده (12) برسانند .

کنترل و لزوم اجرای قوانین بسکتبال با ویلچر

کسی که امتیازدار قانونی مسابقه است باید نظارت داشته باشد که هیچگاه مجموع ارزش عددی بازیکنان حاضر در زمین از هر دو تیم ، در هیچ زمانی از بازی ، از دوازده (12) تجاوز نکند. ( این امر نه تنها در آغاز هر نیمه ی بازی ، بلکه موقع تعویض بازیکنان نیز باید کنترل شود ) . در هر زمان از طول مدت مسابقه ، اگر تشخیص داده شود که یک تیم "حد نمره ی کل بازیکنان " را رعایت نکرده است ، یک خطای فنی برای آن تیم منظور شده و به عنوان سایر خطاهای فنی تیم ثبت می گردد ، ضمن اینکه باید در همان زمان ، ترکیب تیم خود را اصلاح کند .

شرایط انتخاب بازیکنان

هر کسی که دچار معلولیت شدید دائمی پا یا فلج قسمتی از پایین تنه ی خود باشد ، و بتواند از مزایای شرکت در تمرینات بسکتبال با ویلچر بهره مند شود و هر کسی که بدون نیاز به مناسب سازی ویلچر، فرصت بازی بسکتبال را از دست ندهد ، واجد شرایط است.

ویلچرهای مخصوص مسابقه

ارتفاع صندلی ویلچرهای مخصوص این ورزش نباید از 21 اینچ ( 54 سانتیمتر) تجاوز کند . ارتفاع جاپائی یا اولین نقطه تماس به ترتیب نباید بیشتر از 4 ( حدود 11 سانتیمتر ) و 7 یا 8 اینچ ( حدود 18 تا 20 سانتیمتر ) از زمین باشد . ورزشکاران به دلایل پزشکی و درمانی مجاز به استفاده از تشکچه هستند و همچنین می توانند یک فوم لاستیکی نسبتا" سبک ( با ضخامت حداکثر 2 اینچ یعنی حدود 5 سانتیمتربرای بازیکنان کلاس 3 و و 4 اینچ یعنی حدود 10 سانتیمتر برای سایر بازیکنان ) استفاده کنند . تسمه ی پاشنه با پهنای 5/1 اینچ ( حداقل ) باید به میله ی جاپائی متصل شود . هر صندلی باید مجهز به یک میله یا سایر وسائل حفاظتی باشد تا اطمینان حاصل شود که هیچگونه آسیبی از جانب زمین بازی به بازیکن وارد نشود .

برخورد وتماس بازیکنان با هم

ویلچر بخشی از بازیکن در نظر گرفته می شود . بطورکلی قوانین مربوط به برخوردها و تماس در بسکتبال های عادی( هل دادن ، سد کردن و غیره) برای بسکتبال با ویلچر هم اعمال می شود.

محدودیتهای زمانی در بازی

بازیکن خط حمله هنگامی که توپ را در اختیار می گیرد ، نمی تواند بیش از 4 ثانیه در خط پرتاب آزاد ، باقی بماند .

دریبل زدن

بازیکنی که توپ را در اختیار دارد ، نمی تواند بدون زدن توپ به زمین ، با یک یا دو دست ، حرکت کند . حرکت بیش از دو بار متوالی به این شکل به منزله خطای رانینگ است . اما بازیکن می تواند درست به همان صورتی که در بازیهای بسکتبال یک فرد سالم ، در حین دویدن توپ را به زمین می زند ، ضمن حرکت دادن ویلچر خود به طور همزمان ، توپ را هم به زمین بزند.

از دست دادن توپ

اگر بازیکنی که توپ را در اختیار دارد ، در صورت هر گونه تماس فیزیکی با زمین یا خم کردن ویلچر خود به سمت عقب تا جائی که چرخهای ایمنی آن (چرخهای مخصوص ضد واژگونی ویلچر به عقب ) به زمین برسد ، خطا محسوب شده و طبق قوانین مسابقه ، باید توپ به تیم دیگر داده شود .

اخراج
اگر هر بخشی از بدن بازیکن یا ویلچر با روی زمین بازی تماس پیدا کند و یا از خطوط زمین بازی خارج شود ، اخراج خواهد شد .

خطای استفاده از بدن

با توجه به اینکه علل ناتوانی و علائم آن (درجه ناتوانی ) در میان شرکت کنندگان متفاوت است ، یکی از قوانین اصلی مسابقه ، حفظ دائم حالت نشسته روی ویلچر در همه زمان ها و عدم استفاده از توانائی پا و یا درگیر نمودن پا برای بهره ی فیزیکی روی حریف ، با جدیت زیر نظر داوران قرار خواهد داشت . تخلف از قوانین بسکتبال با ویلچر ( ری باند ، جهش توپ ، و غیره) به منزله ی استفاده ی نادرست از بدن محسوب می شود . طبق قوانین بسکتبال با ویلچر با انجام سه بار خطاهای این چنینی بازیکنان ، ضمن توقف ادامه بازی ، فرصت دو پرتاب آزاد به تیم حریف داده خواهد شد .

افتادن بازیکن از روی ویلچر

اگر بازیکنی در طول جریان بازی از روی ویلچر خود بیافتد ، در صورتی که خطری او را تهدید کند ، داوران مسابقه بلا فاصله بازی را متوقف خواهند کرد . اما مادامی که روند بازی به صورت عادی ادامه داشته باشد ، داور سوت خود را به صدا درنمی آورد. اگر بازیکنی برای گرفتن توپ ازروی ویلچر خود به بیرون بیافتد یا با استفاده از انداختن خود مانع مالکیت توپ توسط حریف شود ، توپ در اختیار تیم مقابل قرار خواهد گرفت

 
****

منبع : مقاله " آشنائی با قوانین کلی بسکتبال با ویلچر"-   سایت  http://www.disabled-world.com - تهیه و تنظیم : مهندس عباس کاشی- (email : ohealth2007@yahoo.com) –تاریخ انتشار : آذر ماه سال 1391