پيشگيری از مشکلات پزشکی ثانويه پس از آسيب نخاعی

 

   
   

www.isaarsci.ir

   

 

 

 

 

مقدمه  :

 مشکلات يا عوارض ثانويه ، از جمله مسائل پزشکی هستند که پس ازيک ضايعه نخاعی ( SCI ) پديد می آيند. بسياری از اين مشکلات پزشکی که در پی يک ضايعه نخاعی بروز می نمايند  قابل پيشگيری هستند برخی ديگر از مشکلات پزشکی شايع ، شامل : مشکلات روده و مثانه ، مشکلات تنفسی و پوست ، قابل تقليل می باشند.

اطلاعات لازم برای کادر درمانی ، به منظور پيشگيری از اين مشکلات ، در دسترس می باشد ، اما مطالبی که پيرامون اين موضوع ، در سطح همياران  همراهان و بيماران شکل گرفته و در اختيار است. بسيار مختصر می باشد . اين کتابچه که به زبان ساه طراحی و نگاشته شده است ، به اين گروه کمک می کند تا در طی فعاليت های روزانه برای بيمار دستيار مناسبی باشند . مراقبت بهداشتی مناسب ازسوی اين دستياران ، در پيشگيری از بروز عوارض ثانويه بسيار کارساز است.

شما و فرد دارای ضايعه نخاعی يک گروه يا تيم هستيد . در واقع شما بايد با يکديگر کار کنيد تا سلامت او را حفظ نماييد. در پايان اين کتابچه بخشی برای يادداشت نيازهای منحصر به فرد بيمارتان وجود دارد.

1-پس از يک ضايعه نخاعی چه اتفاقی می افتد ؟

استخوان پشت اولين حامی تنه آدمی است. استخوان پشت از تعدادی استخوان که همانند آجرهای ساختمان يکی بر روی ديگری قرار ميگيرند ، تشکيل يافته است . اين استخوان های کوچک ، مهره ناميده می شوند . نخاع از ميان اين مهره ها عبور می کند. پس استخوان پشت حفاظت از نخاع را نيز برعهده دارد.

نخاع چيست ؟  

نخاع بخشی از سيستم عصبی تنه است که شبيه يک دسته سيم تلفن می باشد و با عبور از ميان پشت ، از مغز به سمت باسن پايين می رود. طول آن در افراد با قدهای مختلف ، فرق می کند ، اما بطور متوسط در حدود هشتاد سانتی متر است.          عصب های فراوان در نخاع ، آن را شبيه کابل مخابراتی حاوی تعداد بسياری سيم تلفن می کند. پس يک آسيب نخاعی ممکن است در هر محلی اتفاق بيفتد. يعنی ، از گردن تا باسن احتمال بروز آسيب نخاعی می رود. نه تنها شکل نخاع مثل يک کابل مخابراتی است، بلکه عملکردش نيز شباهت فراوانی به آن دارد. نخاع پيام هايی را به بخش های مختلف می برد و از آنجا به مغز باز می گرداند و يا بين         قسمت های مختلف ، ارتباط ايجاد می نمايد.

مغز نيز همچون يک رايانه دستورات و پيامها را مرتب ساخته و به محل خاص خود ارسال می کند ، بسياری از اين پيامها و دستورات از طریق نخاع انتقال می يابند. وقتی به يک قسمت از نخاع آسيبی وارد می شود، تمام اعصابی که بالای محل ضايعه هستند ، همانند گذشته به فعاليت خود ادامه می دهند ، اما در زير محل آسيب ديده ، مثل زمانی است که خطوط تلفن درست عمل نمی کنند ، پس پيام هايی که از زير محل آسيب ديده به سمت مغز می روند ، در اين محل متوقف می شوند و اطلاعات از اندام و جوارحی که اين اعصاب آسيب ديده مربوط به آنها هستند. به مغز نمی رسند . اين قطع ارتباط دو طرفه است ، يعنی مغز نيز هيچ دستور و پيامی را برای اندام و جوارح مورد نظر نمی تواند بفرستد، به عنوان مثال احساس سردی و گرمی به مغز نمی رسند جوارحی چون مثانه ، روده ها و ريه ها مانند گذشته کار نمی کنند و در عملکرد آنها تغييراتی پديد می آيد عضلات اصلی از مغز فرمان نمی گيرند و نمی توانند از آن تبعيت کنند.

کسی که نمی تواند پاهای خود را حرکت دهد پاراپلژی ( Paraplegia ) يا فلج اندام تحتانی دارد. کسی که علاوه بر پاها قادر به استفاده از دست های خود نيز نيست ، تتراپلژی ( Tetraplegia ) يا فلج چهار اندام دارد که گاهی بنام کوادری پلژی نيز خوانده می شود.

هر قدر آسيب بالاتر باشد ، قسمت های کمتری توان ادامه فعاليت عادی خود را حفظ می کنند.  همچنان که در ضايعه نخاعی انواع مختلف داريم . انواع بيمار نيز داريم . آسيب ها را به دو نوع کامل و ناقص می توان تقسيم کرد. کسی که دچار آسيب کامل است ، يعنی ، نخاع وی کاملاـ قطع شده و توانايی حرکت دادن عضلات و احساس محرک های خارجی را در قسمتی که مربوط به اعصاب زير ضايعه هستند ، از دست داده است . اما کسی که دچار آسيب ناقص شده است و يا آسيب منجر به قطع کامل نخاع نشده است ، قادر به احساس محرک های خارجی می باشد و می تواند بخشی از اندام خود را که در زير محل ضايعه قرار دارد ، حرکت دهد . پس می توان گفت بعد از آسيب نخاعی ، نوع و سطح ضايعه است که تعيين کننده ميزان تحرک و درک و احساس محرک های خارجی می باشد . توانايی ها و ميزان نياز به کمک در فرد آسيب ديده ، اهميت فراوان دارد.

نکته :

  1. از فرد آسيب ديده سطح ضايعه را سئوال کنيد.

  2. از او سئوال کنيد آسيب وارده چه تاثيری بر بدن وی گذاشته است و کدام توانايی ها را از دست داده و کدام يک باقی مانده است.

2- مراقبت از پوست :

پوست در نگهداری آب به بدن کمک و در مقابل صدمات و عفونت ها مانند يک نگهبان عمل می کند . بايد از بروز هرگونه صدمه و آسيبی که ممکن است به پوست لطمه ای وارد کند ، جلوگيری نمود چرا که به راحتی می تواند منجر به عفونت گردد. فردی که دچار آسيب نخاعی شده است در منطقه ای از بدن که فاقد حس است ، بريدگی ، سوختگی يا فشار بيش از حد روی پوست را نمی تواند درک نمايد . اين حالت بعلت عدم انتقال پيام های عصبی ، از پوست منطقه مربوط به زير سطح ضايعه ، به طرف مغز ، به وجود می آيد زيرا اين اعصاب از طريق نخاع عبور می نمايند و زمانی که نخاع قطع شده باشد ، انتقال صورت نخواهد گرفت .  ( مناطق استخوانی ، محل ايجاد زخم های فشاری هستند. )

زخم های فشاری : زخم های فشاری ( که گاهی بنام زخم بستر نيز خوانده می شوند ) معمولا" زمانی پديد می آيند که فرد برای مدت زيادی روی يک سطح نشسته يا خوابيده باشد، با طولانی شدن اين زمان به تدريج خون و اکسيژن به پوست اين ناحيه نمی رسد و پوست می ميرد.

يک زخم فشاری در ابتدا خود را به صورت يک ناحيه بدون رنگ نشان می دهد. مشخصه زخم فشاری اين است که اگر فشار را از روی آن برداريم ، بعد از بيست دقيقه باز هم به همان شکل است و رنگ طبيعی پوست به آن بازنمی گردد.

اين زخم ها اغلب بر روی بخش های استخوانی مشاهده می شوند. در نواحی استخوانی مثل آرنج و پاشنه پا ، بافت نرم کمی بين پوست و استخوان وجود دارد . فرد آسيب ديده ، فشار روی پوست را در زير ناحيه آسيب ديده نمی تواند حس کند و در نتيجه تغييری در وضع بدن خود نمی دهد.

چه عواملی به پوست صدمه می زنند؟

آسيب های پوست ممکن است به دلیل فشار ، سوختگی ، نيش حشرات ، تماس با موارد شيميايی يا پارگی باشد. لطمه به پوست در زمان کوتاهی می تواند اتفاق بيفتد . گرما ، لباس خيس يا تنگ و عوامل بسيار ديگری موجب می شوند زمان بروز لطمه و آسيب کوتاه شود ، يعنی، با وجود اين شرايط پوست زودتر آسيب می بيند . در اينجا برای روشن تر شدن موضوع يک مثال ذکر می کنيم .

دختری که قطع نخاع بود با خانواده خويش به سفر رفت . وسيله نقليه آنها يک وانت رو باز بود و دختر در عقب ماشين در قسمت بار ، نشسته بود . پاهای وی روی کف ماشين قرار داشت و برای مدت طولانی در يک وضعيت خاص باقی ماند . گرمای کف وانت باعث شده بود کف پای دختر تاول بزند و تاول ها تبديل به زخم شدند ، پوست آسيب ديده ، به راحتی زخم می شود.

چگونه می توانيد به فرد آسيب ديده کمک کنيد تا از آسيب های پوستی پيشگيری نماييد ؟

استفاده از لباس هايی که درست به اندازه هستند و پوشاندن پاها ، احتمال پديدآمدن زخم را کاهش می دهد . مراقب باشيد اشيايی مثل ميخ ، پونز ، خودکار و مداد روی تخت و صندلی چرخدار او نباشد. روی تخت و البسه را قبل از نشستن صاف کنيد. نشستن روی اشياء و سطوح چين دار ، به سرعت موجب بروز زخم فشاری در پوست فرد آسيب ديده می شود.

زخم های فشاری ممکن است هنگام جابه جايی ها ايجاد شوند. دقت کنيد در زمان جابه جايی از روی صندلی به توالت يا برعکس فرد آسيب ديده هرگز برروی سطوح کشيده نشود. جابه جايی های ساده مانند انتقال از تخت به صندلی چرخدار و يا برعکس می تواند باعث پيدايش زخم فشاری شود.

صندلی چرخدار فرد آسيب ديده ، بايد به اندازه خود وی باشد تا بتواند به راحتی صاف بنشيند. تشکچه آن بايد از نوع مناسب و به اندازه صندلی تهيه شود تا سطح آن چروک نخورد. موقعيت و وضعيت مناسب از بروز زخم فشاری جلوگيری می نمايد.

پوست فرد آسيب ديده را هميشه بايد تميز نگهداشت . ممکن است به دليل نشت ادرار از کاتاتر يا کيسه ادرار که در کنار پای اوست پوست وی خيس شود. پس از اجابت مزاج بايد کاملا" او را تميز نمود. زيرا باقيماندن ادرار يا مدفوع بر روی پوست ، می تواند به آن آسيب بزند.       لباس های خيس و نمناک نيز از اين جمله عوامل آسيب رساننده به پوست هستند. تغذيه مناسب به سلامت پوست کمک می کند ، غذاهای سرشار از پروتئين و ويتامين های آ و  ث  بهبود زخم را تسريع می نمايد و از پيدايش زخم جلوگيری می کنند ، در واقع در حفظ سلامت پوست بسيار موثر هستند . ماهی ، تخم مرغ ، مرغ ، جوجه و گوشت قرمز پروتئين فراوانی دارند. سبزيجات سبز و زرد ، ويتامين های زيادی دارند. از تهيه و صرف غذاهای سرخ کرده و چرب خودداری و هميشه غذاهای بهداشتی تهيه کنيد.

چرا بايد با کمک به فرد آسيب ديده از بروز زخم فشاری جلوگيری کرد ؟

زخم فشاری استقلال فرد آسيب ديده را محدود می کند ، برای مثال زخمی که روی باسن ايجاد می شود باعث می گردد تا وی نتواند روی صندلی بنشيند و به کارهای خود بپردازد و لازم است صبر کند تا زخم بهبود يابد. علاوه بر اين احتمال بروز عفونت و مشکلات پی در پی وجود دارد ، پس زخم فشاری فعاليت روزانه او را محدود می کند . برای اينکه زخم بهبود يابد بايد فشار از روی آن برداشته شود . اگر زخم باز و وضع آن وخيم است اين فرد به مراقبت های پزشکی بيشتری احتياج دارد.

به خاطر داشته باشيد که هر روز بايد پوست فرد آسيب ديده را بررسی کنيد تا در صورت وجود هرگونه لطمه ای ، آن را دريابيد. منطقه کم رنگ را در وضعيتی قرار دهيد که فشار از روی آن برداشته شود.

 

نکته :

برای مراقبت از پوست بايد :

  1. علائم آسيب را هر روز در بخش هايی از بدن بررسی و ارزيابی کنيد .

  2. هر محلی که دچار علائم اوليه باشد ، بايد در وضعيتی قرار گيرد که فشار از روی آن برداشته شود .

  3. هر 15 تا 20 دقيقه او را جابه جا کنيد تا فشار از روی يک ناحيه خاص کم شود .

  4. پوست را خشک و تميز کنيد.

  5. هميشه از تشکچه صندلی چرخدار استفاده نماييد و به او متذکر شويد که صاف بنشيند.

  6. غذاهای سالم در اختيار او بگذاريد .

  7. در روز هشت تا ده ليوان آب بنوشيد.

  8. پوست را از سرما و گرما حفاظت کنيد.

  9. کف پاها را تميز و خشک کنيد و ناخن های پای او را کوتاه نماييد.

3-مراقبت از مثانه :

در بدن ما دو کليه وجود دارد که مواد زايد را دفع و خون را تصفيه می کنند. مواد زايد بصورت ادرار از کليه ها خارج می شوند و از لوله هايی بنام ميزنای پايين می آيند و در مثانه انبار می شوند وقتی مثانه پر می شود ، فرد نسبت به تخليه مثانه احساس نياز می کند.

پس از يک آسيب نخاعی ، پيام هايی که بايد به مغز برسند و اعلام نمايند مثانه پر شده است و آماده تخليه می باشد ، به سمت مغز  نمی روند. مشکل ديگر اين است که مثانه پس از آسيب نخاعی کاملا" پر و تخليه نمی شود . به همين دليل  ميکروب ها  می توانند در ادرار و مثانه رشد کنند و عفونت ادراری پديد آورند. عفونت های ادراری مکرر ، صدمات شديدی به کليه ، ميزنای و مثانه فرد ، وارد می سازند.

فرد آسيب ديده چگونه مثانه خود را تخليه کند ؟

کاتاتريزاسيون متناوب : فرد آسيب ديده ، برای تخليه مثانه از يک لوله استفاده می کند که نام آن کاتاتر است. او آن را به داخل مثانه  می فرستد و پس از تخليه ادرار ، آن را بيرون می کشد. لوله ، ادرار داخل مثانه را به يک کيسه منتقل می کند. اگر فرد آسيب ديده از اين روش استفاده می کند ، شما نيز بايد روش صحيح آن را ياد بگيريد . بهره گيری صحيح از اين روش ، مانع از پديدار شدن عفونت ادراری در او خواهد شد.

کاتاتر کاندومی بيرونی :  بيشتر مردان دارای ضايعه نخاعی از اين وسيله استفاده می کنند . کاتاتر کاندومی ادرار را به کيسه متصل به پا و يا تخت بيمار منتقل می کند. وصل کردن کاتاتر و خالی و تميز کردن کيسه ، نکاتی هستند که بايد بياموزيد . استفاده صحيح از اين شيوه    می تواند مانع از بروز عفونت ادراری در او شود. کيسه ادرار بايد به خوبی تميز شود و هيچگاه بوی بد يا بوی ادرار از آن استشمام نشود.      هنگام نصب ، مراقب باشيد که کاندوم روی پوست خيلی سفت و محکم نشده باشد چرا که می تواند به پوست آسيب بزند.

فولی : يک فولی از طريق پيشابراه ( مجرای ادرار ) وارد مثانه می شود و برای چند روز باقی می ماند و در طول اين مدت ادرار را از مثانه به کيسه ادرار می برد.

کاتاتر فوق عانه : کاتاتر فوق عانه از طريق حفره ای بر روی شکم که توسط جراح تعبيه شده است ، ادرار را تخليه می کند.

هر دو نوع برای مدتی در مثانه می مانند ، بر خلاف کاتاتريزاسيون متناوب که برای تخليه مثانه هر بار يک کاتاتر به داخل فرستاده می شود و پس از خالی شدن مثانه بيرون کشيده می شود.

پزشک فرد آسيب ديده ممکن است يکی از اين روش ها و يا ترکيبی از دو شيوه را توصيه نمايد. کاتاتر کاندومی فقط توسط مردان استفاده   می شود و بقيه روش ها هم در مردان و هم در زنان کاربرد دارد.

چگونه به فرد آسيب ديده کمک کنيد تا هميشه تميز و پاکيزه باشد ؟

  1. برای ممانعت از بو گرفتن ، هميشه کاتاتر و کيسه را پاکيزه نگهداريد.

  2. برای پيشگيری از عفونت ، کاتاتر و کيسه را مرتب تميز کنيد.

  3. بهداشت و پاکيزگی را هنگام قراردادن کاتاتر رعايت کنيد.

  4. در روز هشت تا ده ليوان آب به او بدهيد. همچنين وی می تواند از مايعات ديگری مثل چای و آب ميوه استفاده کند. نوشيدن شير، قهوه ، چای ليمو ، آب گريپ فروت و نوشابه های گازدار بايد محدود باشد . نوشابه های غيرگازدار و غير قندی موردی ندارند.

  5. اگر فرد آسيب ديده تب يا لرز کرد و يا در ادرار او خون ديديد ، سريعا" پزشک را در جريان بگذاريد.

به ياد داشته باشيد ، اگر ادرار داخل کيسه متصل به پا ، کدر، قهوه ای ، قرمز یا بدبو  می باشدعلامتی برای عفونت  است  پاکيزگی بسيار مهم است و از عفونت پيشگيری  می نمايد.         

نکته :

برای پيشگيری از عفونت ادراری :

  1. روزانه کيسه ادرار را تميز کنيد ( با يک مايع سفيد کننده يا سرکه ) وسايل را در يک محل خشک و تميز نکهداريد .

  2. شيوه های درست و صحيح را بکار ببريد.

فرد آسيب ديده بايد :

  1. داروهای خود را که پزشک تجويز نموده استفاده نمايد .

  2. زمانی که تب يا لرز کرد و يا خون در ادرار ديديد ، پزشک را در جريان بگذاريد .

  3. اگر ادرار ، تيره ، کدر يا بدبو شد، مايعات بيشتری به فرد آسيب ديده بدهيد.

  4. هشت تا ده ليوان آب در روز بنوشد.

  5. مايعات زير را مجموعا" به 240 سی سی (يک ليوان ) در روز محدود کنيد.

نوشيدنی های قندی و شيرين ، نوشيدنی های گازدار ، چای و قهوه ، آب پرتقال و آب گريپ فروت باید محدود باشد

4-مراقبت از روده :

وقتی غذا را ميل می کنيد ، مسيری را که درشکل سمت چپ صفحه می بينيد ، طی می نمايد. حرکاتی که سبب می شوند مواد زايد از روده خارج شوند. حرکات روده ( اجابت مزاج - Bowel Movement ) ناميده می شوند . مواد زايد را معده ، روده کوچک و روده بزرگ عبور کرده و به خارج از بدن رانده می شوند. وقتی روده آماده تخليه است ، پيامی را به مغز می فرستد و فرد متوجه می شود زمان اجابت مزاج فرا رسيده است و به توالت می رود. در فرد دارای آسيب نخاعی ، اعصاب انتقال دهنده پيام قطع شده اند و مغز از اين پيام اطلاع نمی يابد و فرد نيز قادر به تصميم گيری نيست و نمی تواند کنترل لازم را داشته باشد.

فرد دارای آسيب نخاعی چگونه اجابت مزاج خواهد داشت ؟

اين افراد يک عادت ثابت به نام برنامه روده ای را دنبال می کنند. اين برنامه به آنها کمک می کند که اجابت مزاج تصادفی نداشته باشند.   آنچه را که مانع از اين واقعه ( اجابت مزاج تصادفی و ناخواسته ) می شود بايد بياموزيد. اين افراد يک شياف استفاده می کنند . شياف به آنها کمک می کند تا اجابت مزاج در زمان صحيح و به موقع انجام شود.

ياد بگيريد که چگونه بايد شياف را از جلد خارج کنيد و در مقعد بيمار قرار دهيد. زمان انجام اين کار طبق برنامه مندرج درجدول و پس از صرف غذا است.

پزشک به شما و او می گويد چه موقع از شياف استفاده کنيد. اين کار همان برنامه يا عادت روده ای است.

قبل از قراردادن شياف به مدت 30ثانيه آن را به ديواره رکتوم ( انتهای روده ) بماليد. مراقب باشيد در زمان اجابت مزاج شياف را در رکتوم قرار ندهيد.

فرد آسيب ديده بايد تحت کنترل پزشکی باشد تا يک اجابت مزاج نرم و راحت داشته باشد.

اگر بتواند روی يک توالت بنشيند . اجابت مزاج سريع تر اتفاق می افتد. راست نشستن اين کار را تسهيل می کند.

گاهی ممکن است نياز به تحريک با انگشت باشد، بدين معنی که ، شما پس از پوشيدن يک دستکش و آغشتن انگشت خود به ژل لوبريکانت ، آن را در رکتوم وی فرو می بريد ، اين کار موجب می شود حرکات روده بيشتر شده و مدفوع سريع تر دفع گردد. زمانی دست به اين کار بزنيد که هيچ پاسخی از شياف نگرفته باشيد . هنگام قراردادن شياف و يا فرو بردن انگشت در رکتوم بسيار مراقب باشيد زيرا ممکن است ديواره آن را زخمی و خراشيده کنيد که خيلی خطرناک است.

همانند مراقبت خوب ادراری ، مراقبت روده ای مناسب از بروز بسياری مشکلات پزشکی پيشگيری می نمايد .

پاکيزگی بسيار اهميت دارد. پس از اجابت مزاج پوست و اطراف مقعد وی را به دقت بررسی نماييد زيرا اگر مدفوع باقی مانده باشد موجب بروز عفونت و بوی بد می شود.

اگر فرد آسيب ديده با اجابت مزاج خود مشکل دارد ، حتما" با پزشک او تماس بگيريد.

توصيه به آسيب ديدگان :

عادت روده ای را برنامه ريزی کنيد. هرروز ورزش کنيد. 8 تا 10 ليوان آب در روز بنوشيد. غذاهای فيبردار ميل کنيد.

 

مشکلات شايعی که ممکن است فرد آسيب ديده در عادت روده ای خود با آنها برخورد کند شما چگونه می توانيد کمک کنيد تا براين مشکلات قايق آييد؟

 

.اسهال : مدفوع ، شل و آبکی است.

 علل اسهال : وجود ويروس در روده ها تغيير در داروها ، به خصوص مصرف آنتی بيوتيک ها غذای ناکافی و مصرف غذاهای نامناسب ، به خصوص غذاهای چرب مصرف زياد ملين ها زياد شدن فشارهای روحی و مشکلات هيجانی مصرف زياد سبزيجات ، فيبر و ميوه در وعده های غذايی

 

تا زمانی که مدفوع از حالت شلی خارج شود غذاهای قبض کننده (مثل سيب زمينی آب پز ، برنج ، کته ماست و... ) به او بدهيد.    ملين ها را قطع کنيد. در باره تغيير داروها با پزشک مشورت کنيد .    مواد سالم مصرف کنيد و غذاهای مناسب و متنوع در برنامه غذايی قرار دهيد.  نوشيدن آب ميوه را تا زمان قوام يافتن مدفوع متوقف کنيد.   در مورد فشارهای روانی با فرد آسيب ديده صحبت کنيد.
يبوست : برای چندين روز اجابت مزاج نداشته و يا مدفوع خيلی سفت باش ، ممکن است شکم سفت باشد و بادکرده به نظر برسد. همچنین اشتها کاهش پيدا می کند. علل يبوست : نخوردن سه وعده غذا در روز عدم استفاده از مايعات به ميزان مناسب ( 8 تا 10 ليوان ) . ناکافی بودن فعاليت بدنی بيش از اندازه در رختخواب ماندن دنبال نشدن برنامه تنظيمی برای عادت روده ای مصرف زياد مواد لبنی و پنير اعمال تغيير در داروها ، به خصوص آنتی بيوتيک ها عدم استفاده از شيوه ای موثر برای تخلیه فعاليت بدنی بيشتر را به او توصيه کنيد.   مصرف لبنيات به خصوص پنير را  محدود کنيد.  مايعات بيشتر مصرف شود.  يک برنامه مشخص را برای عادت روده ای دنبال کنيد.  روزانه يک يا دو شياف استفاده کنيد تا يبوست برطرف شود.   از ملين ها استفاده کنيد.  در مورد تغيير داروها با پزشک مشورت کنيد.  اگر نتيجه ای حاصل نشد، با پزشک مشورت نماييد ، ممکن است تنقيه يا درمان های ديگر بکار روند تا مدفوع خارج شود. دو عدد شياف را همزمان استعمال کنيد، اگر پاسخی نديديد. از يک دستکش و ژل لوبريکانت استفاده کنيد، درصورت عدم پاسخ مناسب ، به مراقبت ها و کمک های پزشکی نياز داريد.
فشردگی : زمانی رخ می دهد که مدفوع راه رکتوم را بسته و فرد برای چند روز اجابت مزاج نداشته باشد ،شکم ، برآمده ، سخت و دردناک است . کاهش اشتها و حالت تهوع مشهود است. فشردگی مدفوع به همان دلايل يبوست ايجاد می شود. راه های غلبه همان راه های درمان يبوست هستند ، غير از استفاده از شياف که در فشردگی رايج نيست .

 

 نکته :

  1. غذاهايی که فيبر فراوان دارند ( مثل: سبزيجات ، ميوه ها ، غله و حبوبات ) به فرد آسيب ديده بدهيد.

  2. فرد با آسيب نخاعی بايد در روز هشت تا ده ليوان مايعات بنوشد.

  3. به ياد داشته باشيد که قبل از قراردادن شياف آن را از جلد خارج کنيد.

5- تمرين های دامنه حرکتی :

در حين فعاليت های روزانه ، عضلات ما کشيده می شوند ، اما فرد آسيب ديده بسته به نوع ضايعه ای که دارد، قادر به حرکت دادن تعدادی از عضلات خود نيست . بايد ياد بگيريد که چگونه دامنه حرکت ايجاد کنيد و ورزش های مربوط به آن را انجام دهيد و عضلات و مفاصل فرد آسيب ديده را بکشيد. ممکن است خود او اين موارد را بداند و از او بياموزيد و يا لازم باشد با پزشک وی مشورت نماييد. ورزش ها و تمرين های دامنه حرکت بايد هر روز انجام شوند چرا که اگر عضلات هر روز کار نکنند يا درست به کار گرفته نشوند، مفاصل خشک و سفت می شوند ، اين خشکی و سفتی سبب می شود که او در هنگام نشستن و حرکت دادن خود احساس درد نمايد و همين علت می تواند باعث بروز زخم فشاری شود. عارضه ديگری که ممکن است ايجاد شود بدشکل شدن و تغيير حالت اندام است ، به همين دليل ، انجام ورزش ها و تمرين های دامنه حرکت اهميت فراوان دارد.

روش صحيح انجام اين امور را که لازم است روزانه انجام شوند ، ياد بگيريد . در حين تمرين اگر با هر نوع سفتی و سختی برخورد نموديد ، فوری با فرد آسيب ديده در ميان بگذاريد . زمانی که عضلات سفت شده را بيش از حد بکشيم سبب بروز آسيب های جدی تر و شکستگی ها می شويم . بايد مطمئن شويد در زمان اسپاسم عضله را تحت کشش بگذاشته ايد . اسپاسم را با نگاه دقيق به عضله می توان دريافت ، زيرا در هنگام وارد آمدن فشار ، عضله اسپاستيک می لرزد و لرزش آن غير ارادی و همراه با ضربان سريع است.

برای انجام صحيح و ايمن تمرينات دامنه حرکت :

  1. اطمينان حاصل کنيد فرد آسيب ديده در وضعيت ايمن و مناسبی قرار گرفته است.

  2. در هر دوره از تمرين ، هر حرکت را ده بار انجام دهيد.

  3. مطمئن شويد مفصل در حالت و وضعيت طبيعی ، آن حرکت را انجام می دهد زيرا عضلات فرد دارای آسيب نخاعی ، در زير محل ضايعه، ضعيف هستند و يا کارآيی ندارند و ممکن است مفصل درجهتی حرکت کند که در حالت طبيعی به آن سمت نمی رود و موجب      آسيب های بيشتری گردد و يا بيش از حد عادی حرکت کند و جابه جا شود ، در اين حالت نيز آسيب های زيادی به فرد وارد می آيد.

  4. مفاصل فرد آسيب ديده را به آرامی حرکت دهيد .

  5. هوشيار باشيد که هر روز مفصل را تا چه حدی حرکت می دهيد ، هرگز مفصلی را که سفت است بيش از ميزان روزهای قبل جابه جا نکنيد .

  6. دقت کنيد که همه مفاصل را در تمرين شرکت دهيد ، حتی مفاصل انگشتان پا .

  7. فرد آسيب ديده را تشويق نماييد تا جايی که می تواند اندامش را خودش به حرکت در آورد ، زيرا اين کار توان وی را حفظ کرده و بر قدرتش می افزايد .

به خاطر داشته باشيد که تمرينات دامنه حرکت را هر روز انجام دهيد تا از خشکی مفاصل جلوگيری نماييد.

نکته :

در زمان اسپاسم به عضلات فشار نياوريد .

مفاصل را بيش از حدی که خود آن ها جابه جا می شوند ، حرکت ندهيد.

6-استخوان سازی نابجا :

هنگامی که تمرينات دامنه حرکتی را انجام می دهيد ، مراقب استخوان های نابجا باشيد. استخوان سازی نابجا يعنی رشد استخوان ، در محلی که نبايد رشد کند ، پس استخوان در جايی قراردارد که درحالت عادی استخوانی در آن محل ديده نمی شود. اين وضعيت در زير محل ضايعه به وجود می آيد. محل های شايع آن ، اطراف لگن ، زانوها ، شانه ها و آرنج است ، علامت آن برآمدگی ، سرخی و گرمی در اطراف منطقه برآمده است . کسی که دچار ضايعه نخاعی است ، دارای اين علائم و يک تب خفيف می باشد ، بايد تحت مراقبت قرار گيرد و همچنين بايد پزشک وی را از اين امر مطلع ساخت . با رشد استخوان به داخل فضای مفصلی ، انجام تمرينات دامنه حرکت سخت می شود . در صورت مشاهده هريک از علائم ياد شده ، فورا" فرد آسيب ديده را مطلع سازيد و به پزشک گزارش دهيد . با مشاهده هر کدام از اين علائم در حين تمرينات دامنه حرکتی ، به هيچ عنوان به عضله و اندام فشار وارد نکنيد. توصيه های ضروری را از پزشک بخواهيد. با وجود يک استخوان نابجای کوچک و خفيف ، انجام تمرينات دامنه حرکتی ، مانع از محدوديت حرکتی خواهند شد.

اگر همراه با علائم استخوان نابجا ، تورمی در ناحيه ساق پا مشاهده کرديد ، در کنار استخوان سازی نابجا مشکل ديگری نيز وجود دارد ، در اين موقعيت با پزشک مشورت کنيد.

به ياد داشته باشيد زمانی که تمرينات دامنه حرکتی را انجام می دهيد ، برای مشاهده علائم استخوان سازی نابجا ، دقت کافی را مبذول داريد.

نکته :

برای يافتن علائم استخوان سازی نابجا ، جستجو کنيد (برآمدگی در محل مفصل و ... )

در هنگام تمرينات دامنه حرکتی ، فشار بيش از حد به مفاصل وارد نسازيد.

استخوان سازی نابجا می تواند يک مشکل شديد باشد ، با پزشک تماس بگيريد.

اتونوميک ديس رفلکسی :

اتونوميک ديس رفلکسی يا اختلال واکنشی اتونوميک که واکنش بيش از حد سيستم عصبی اتونوميک است ، حيات انسان را تهديد می کند و بيشتر درکسانی ديده می شود که ضايعه آنها بالاتر از T-6 (مهره ششم سينه ای ) است . اين حالت مثل يک هشدار است که در بدن وی مشکل پديد آمده است و بايد رفع شود. هر عاملی که موجب درد شود می تواند اتونوميک ديس رفلکسی پديد آورد. درصورت مشاهده ، بايد آن را يک اورژانس پزشکی تلقی کرد و سریعا" به درمان آن پرداخت و ممکن است احتياج به مراقبت تخصصی داشته باشد.

علائم اتونوميک ديس رفلکسی کدام اند ؟

  1. تعريق صورت ، بازوها يا روی سينه ( معمولا" بالاتر از محل ضايعه )

  2. رنگ پريدگی پوست در زير محل ضايعه

  3. فشار خون بالا

  4. گرفتگی بينی و تنفس سخت

  5. تاری ديد يا مشاهده نقاطی در ميدان بينايی و مقابل چشم

  6. کندی ضربان

  7. ترک پوست روی بازوها و سينه

لزومی ندارد که همه اين علائم با هم مشاهده شوند. ممکن است يکی از آنهاو يا تعداد زيادی با يکديگر ديده شوند.

اتونوميک ديس رفلکسی به فرد دارای ضايعه نخاعی می گويد که مشکلی در بدن وی وجود دارد و بايد فورا" رفع شود.

برخی علل شايع اتونوميک ديس رفلکسی عبارتند از :

کشيدگی عضلات مثانه به دليل پرشدن بيش از حد و احتباس ادرار .

کشيدگی عضلات روده بدليل پرشدن بيش از حد و يبوست يا فشردگی مدفوع .

فشارطولانی مدت که منجر به ايجاد زخم فشاری ، يک ناخن بلند که به داخل پوست فرو رفته باشد ، البسه يا کمربند تنگ .

اسپاسم عضلات رحم در زنان ، بعلت قاعدگی .

اگر فرد دارای آسيب نخاعی دچار اتونوميک ديس رفلکسی شد ، چه کارهايی بايد انجام دهيد ؟

  1. او را راست بنشانيد ، اين کار به کاهش فشار خون کمک می کند.

  2. تمام لباس های تنگ را خارج کنيد .

  3. کاتاتر را بررسی کنيد . آيا باز است و ادرار جريان دارد ؟ آيا پيچ خوردگی ندارد ؟

  4. مثانه را تخليه کنيد . کاتاتر را وارد پيشابراه کنيد و ادرار را خالی نماييد . اگر احساس بهبود نکرد چنين ادامه دهيد.

  5. روده را تخليه کنيد . يک دستکش بپوشيد . از ژل لوبريکانت استفاده کنيد و مدفوع را تا جايی که می توانيد با انگشت خارج سازيد . اگر احساس بهبود نکرد ، بدين شکل ادامه دهيد.

  6. او را به يک مرکز اورژانس منتقل نماييد . برای پايين آوردن فشارخون ، بايد از وی مراقبت های تخصصی شود و احتمالا" دارو دريافت دارد و بررسی خاص برای يافتن علت صورت گيرد.

اطمينان يابيد او راجع به اتونوميک ديس رفلکسی اطلاعات کافی دارد . در زير ، يک کارت قرار دارد که شما و فرد آسيب ديده بايد آن را همراه داشته باشيد . نام او را در گوشه ای از کارت بنويسيد ، در مواقع ضروری که به اورژانس مراجعه می کنيد ، بايد آن را به پزشک اتفاقات بدهيد ، برخی از پزشکان ممکن است آشنايی کافی با اين عارضه نداشته باشند ، کارت به آنها کمک می کند کارهای ضروری يا فوريت های پزشکی را انجام دهند. يک کپی از آن را در اتاق خواب و آشپزخانه بر روی ديوار نصب کنيد.

به خاطر داشته باشيد ، اگر کسی اتونوميک ديس رفلکسی داشته باشد، بايد سريعا" به دنبال علت آن گشت . اگر دليلی پيدا نکرديد ، در اسرع وقت او را به اورژانس برسانيد.

   

هشدارهای پزشکی برای اتونوميک ديس رفلکسی (AD ) :

اين يک سندرم است. يک مشکل وحيم و شديد پزشکی است که در افراد دارای ضايعه نخاعی رخ می دهد ( معمولا" ضايعه بالاتر از T-6  است .) علائم AD  ممکن است به دليل وجود هر عاملی در زير محل ضايعه پديدار شوند.  شايع ترين آنها : 1 ( مثانه پر يا اسپاستيک 2 ) نفخ روده ( معمولا" بعلت تجمع يا باقيماندن مدفوع در رکتوم ) .   AD  شديد ، يک اورژانس پزشکی است که اگر درمان نشود می تواند موجب خونريزی مغزی ( STROKE ) گردد. علائم : 1 -  سردرد کوبشی  2-گر گرفتگی پوست و تعريق زياد ( بالاتر از محل ضايعه )  3-فشارخون بالا ( درحد 250/150 ) و ضربان کند قلب  4-اضطراب   5-گرفتگی بينی   6-تاری ديد    7-ترک پوست 

 

چه بايد کرد ( کمک های اوليه ؟ )

  1. بيمار را درحالت نشسته قرار دهيد .

  2. مثانه را تخليه کنيد .

الف ) اگر کاتاتر درون مثانه است ، بررسی کنيد که آيا پيچ نخورده است . اگر مجرای کاتاتر بسته شده است ، تلاشی برای شستشو نکنيد و فولی را با کمک ژل لوبريکانت يا ليدوکائين عوض کنيد .

ب ) اگر کاتاتر ندارد ، يک کاتاتر درون مثانه قرار دهيد. هرگز مثانه را به سمت پايين فشار ندهيد.

   3.  اگر تخليه مثانه فشار خون را پايين نياورد و متوجه شديد مدفوع در رکتوم وجود دارد ، مقداری ژل ليدوکائين به اسفنکتر مقعد بماليد و 3 دقيقه صبر کنيد. سپس دستکش بپوشيد و پس از آغشتن انگشت خود به ژل ليدوکائين يا لوبريکانت مدفوع را از رکتوم خارج کنيد.

 

درمان های پزشکی :
  1. اگر AD پس از کارهای گفته شده برطرف نشد ، درمان پزشکی لازم است. از بيمار بپرسيد برای برطرف شدن AD  ، دارويی مصرف کرده است. اگر چنين نبود فورا" او را به اتفاقات منتقل نماييد.
  2. اگر AD ادامه داشت و فشارخون سيستوليک به 160 رسيد ، به او نيفديپين ( 10 ميلی گرم ) زير زبانی بدهيد . به بيمار بگوييد کپسول را گاز بگيرد و پس از سوراخ شدن ، آن را در زير زبان فشار دهد . اگر پاسخی نگرفتيد 15 دقيقه بعد دوباره اين کار را تکرار کنيد.
  3. برای يافتن علت AD  به بررسی های خود ادامه دهيد ، علل ديگر عبارتند از : شکستگی ها ، زخم ها و لباس های تنگ .
  4. اگر نيفديپين در دسترس نبود يا اثری نداشت ، داروی جايگزين را استفاده کنيد.

الف ) پماد نيتروگليسيرين : 1 اينچ (2/5 سانتی متر ) روی قسمت بالای قفسه سينه يا پشت بماليد. اگر پاسخ نگرفتيد هر 15 دقيقه يک اينچ اضافه کنيد.

ب ) اگر تمام روش های بالا کاملا" انجام شد و نتيجه ای نگرفتيد و فشار خون همچنان بالا بود ، از داروی آپرزولين  20mg/1cc ) IV)  به صورت تزريق نيم سی سی به آرامی استفاده نماييد. در صورتی که در دسترس نبود از داروهای وريدی ديگر بهره بگيريد.

   5.   فشار خون برای کسانی که کوادری پلژی هستند ، در حالت نشسته 90/60 مناسب است و اگر به اين حد رسيديم وضعيت کاملا" ايمنی را داريم .

  6.  پس از يک AD ، حمله دوم يا بازگشت به حالت AD غير معمول نيست و بايد تا 4 الی 5 ساعت بعد ، فشارخون هر 30 تا 60 دقيقه اندازه گيری شود.

  7.  پس از درمان AD  ، بايد بيمار را جهت بررسی فشارخون ، تحت نظر داشت .

 

                                                                                       

8- مراقبت از سيستم تنفس :

فرد آسيب ديده پس از ضايعه ، به دليل ضعف عضلات تنفسی ، ممکن است توانايی لازم را برای تنفس و سرفه کردن نداشته باشد. همچنين استراحت در رختخواب او را از نفس عميق کشيدن ناتوان می سازد ، اگر او قادر به تنفس عميق و يا سرفه کردن محکم و موثر نباشد ، بطور حتم دچار عفونت ريوی که به آن ذات الريه ( پنومونی ) می گويند. خواهد شد. ترشحات غليظ و سفت در ريه شکل می گيرند و اين امر موجب مشکل تر شدن تنفس می شود.

علائم مشکلات ريوی چيست ؟

فرد دارای آسيب نخاعی کسی است که در معرض خطر ابتلای به مشکلات ريوی است. اگر در ايشان تب ، کوتاهی تنفس ( کم شدن زمان دم و بازدم ) سرفه با زحمت و علی رغم آن خارج نشدن ترشحات و يا وجود ترشحات غير شفاف و کدر يا سفيد رنگ مشاهده کرديد ، احتمال وجود عفونت ريوی وجود دارد.

چه راهی برای سالم ماندن ريه ها وجود دارد ؟

هر روز ، يک برنامه منظم برای مراقبت و پاکيزه کردن ريه ها داشته باشيد . آموزش لازم را برای اين منظور فرا بگيريد. از اين که کليه مراحل لازم، برای پاکيزه کردن ريه های وی را فرا گرفته ايد ، اطمينان حاصل کنيد.

کمک برای سرفه کردن و يا سرفه شکمی :

به دليل اين که عضلات فرد همانند زمانی که دچار آسيب نخاعی نشده بود ، فعاليت نمی کنند ، شما بايد برای سرفه کردن به او کمک کنيد. اين کار سرفه کمکی يا سرفه شکمی خوانده می شود . روش آن بسيار شبيه مانور همليخ است. او را به حالت درازکش (طاق باز ) بخوابانيد و دست های خود را در زير ديافراگم قرار دهيد ، همزمان که از او می خواهيد سرفه کند ، به آرامی با دستها به سمت بالا فشار می دهيد ، اين کار کمک می کند مقدار زيادی موکوس و ترشحات ، به دهان فرد بيايد.

تخليه با استفاده از حالت بدن :

فرد ممکن است به تخليه ، با استفاده از حالت بدن نياز پيدا کند. بدن او را در وضعيتی قرار دهيد که بتواند سرفه کند و ترشحات را بالا بياورد . دراين خصوص آموزش لازم را فرا گيريد.

دق کردن قفسه سينه :

درحين تخليه ترشحات با استفاده از حالت بدن ، ممکن است کمک شما برای تخليه بهتر ريه ها ضروری باشد. اين کمک را با دق کردن انجام دهيد. برای دق کردن همه انگشتان خود را به هم بچسبانيد و آنها را طوری خم کنيد که کف دست شما مثل يک پياله فرو رود ، سپس به آرامی از پشت و پايين قفسه سينه ضربه بزنيد و دست خود را به طرف بالا و راست و چپ حرکت دهيد (مطابق شکل ) با اين کار ، هوای بين دست شما و قفسه سينه ضربات خفيفی را به ديواره ريه وارد کرده ، موجب کنده شدن ترشحات و خروج آنها می شود . مراقب باشيد که مچ دست و ساعد خود را شل نگهداريد و ضربات را به آرامی وارد سازيد. روی ستون مهره ها ضربه نزنيد. ضربه درست پوست را قرمز نمی کند و دردناک نيست . هربار به يک سمت ( چپ يا راست ) ضربه بزنيد و سپس به سمت ديگر برويد.

لرزش قفسه سينه :

گاهی لازم است از اين روش استفاده کنيد . بدين ترتيب که دو دست را درجلو يا کنار قفسه سينه می گذاريد . با بازدم فرد ، فشار مختصری را به آرامی وارد می سازيد و لرزه ای را از طريق دستان خود به قفسه سينه منتقل می کنيد . اين کار را 5 بار تکرار کنيد.

بعضی افراد دارای آسيب نخاعی ، تراکئوستومی دارند. تراکئوستومی سوراخی است که درجلوی گلو ، روی مجرای تنفسی ايجاد می شود و به بيمار اجازه می دهد از طريق آن نفس بکشد . برای تميز کردن آن بايد بيمار را ياری کنيد. اين کار مانع ازبروز عفونت در وی خواهد شد. جزئيات کار را فرا گيريد. مراقب برخورد با افراد سرماخورده و بيمار باشيد. از تماس با اين افراد حذر کنيد.

به ياد داشته باشيد که تمام مراحل مراقبت تنفسی را بايد فرا بگيريد. در نزديکی فرد آسيب ديده سيگار نکشيد. نسبت به عفونت هشيار باشيد.

نکته :

فرد دارای آسيب نخاعی بايد در روزه ده ليوان مايعات بنوشد.

فعاليت های خود را درحالت نشسته انجام دهد.

اطراف وی کسی سيگار نکشد.

او را از کسی که سرما خورده و يا بيماری تنفسی دارد دور نگهداريد.گ

در تمرينات و ورزش های تنفسی ياری شود.

از روش های درست استفاده کند.  

9- تغذيه :

فرد دارای آسيب نخاعی برای تداوم سلامتی به يک رژيم غذايی متناسب و متعادل نياز دارد. تغذيه متعادل به بدن او توان و نيرو می بخشد و در مقابله با عفوت ها ، وی را ياری می کند . خوب خوردن سبب می شود در عين اين که به استراحت می پردازد. مثانه ، روده ، پوست و    ريه ای سالم داشته باشد . همه اين موارد در کنترل وزن ايشان نيز موثرند و وزن مناسب از بروز زخم فشاری می تواند جلوگيری کند.

رژيم غذايی هر فردی با فرد ديگر پس از آسيب نخاعی متفاوت می باشد. فرد آسيب ديده بايد بداند چه نوع غذاهايی برای او بهداشتی و مناسب تلقی می شوند. از او بپرسيد کدام غذا برايش بهتر است.

آماده سازی و تهيه غذا در زمان مناسب ، بسيار اهميت دارد ، زيرا با اين کار ، از به هم خوردن عادت روده ای او جلوگيری می کنيد و در نظم بخشيدن به آن موثر می باشيد. غذاهای داغ ممکن است از حيث طعم مطلوب باشند ولی عادت روده ای فرد آسيب ديده را دستخوش تغيير می کنند. از مصرف غذاهای داغ خودداری کنيد. غذاهايی که فيبر فراوان دارند ، در اجابت مزاج و تخليه روده به او کمک می نمايد . در واقع با مصرف مقدار مناسبی فيبر و مايعات می توانيد برنامه روده ای منظمی را ايجاد نماييد. از صرف غذاهای دارای چربی و يا شيرينی زياد ، به خصوص به طور ثابت ، جدا" خودداری کنيد. اين گونه مواد ، سرعت حرکت دستگاه گوارش را کاهش می دهند. مصرف غذاهای با پروتئين فراوان بر ترميم و رشد بافتی تاثير خوبی دارند ، مثل زمانی که نياز به ترميم پوست داريم .

در هر وعده غذايی بايد يکی از گروه های هرم راهنما وجود داشته باشد . وقتی مقدار کمی از هريک از اين غذاها در وعده غذايی باشد و بصورت بهداشتی تهيه شده باشد ، می توان گفت غذای خوبی مهيا کرده ايد.

گروه گوشت : 2 تا 3 بار در روز مصرف شود . گوشت ماهی ، مرغ و طيور ، تخم مرغ ، حبوبات ، لوبيای خشک ، گوشت قرمز کمتر مصرف شود.

گروه ميوه : 2 تا 4 بار در روز مصرف شود . ميوه های تازه ( سيب ، موز، توت فرنگی ، هندوانه و ... ) آب ميوه يا کمپوت ، آب پرتقال و آب    گريپ فروت در حد يک ليوان در روز باشد. موز ممکن است سبب سفت شدن مدفوع در برخی افراد شود. ميوه های خشک بسيار خوب هستند.

گروه سبزيجات : 3 تا 5 بار در روز مصرف شود. گل کلم ، هويج ، کرفس ، کاهو ، سبزی خوردن ، لوبيا سبز و سالاد ، ميوه ها و سبزيجات مواد غذايی هستند که عاری از چربی بوده ، در عين حال يک وعده بين غذايی محسوب می شوند.

گروه نان ، غلات ، برنج و ماکارونی ها : 6 تا 11 بار در روز مصرف شوند. غلات خشک ( ذرت و ... ) غلات پخته ، برنج دودی ، پاپ کورن و تمامی نان ها .

گروه شير ، ماست و پنير : 2 تا 3 بار در روز مصرف شوند. محصولات لبنی و جايگزين های گوشت ، شيرکم چربی ، ماست ، پنير کم چربی و بستنی ، در صورتی که بيمار دچار شلی مدفوع شده است . ماست و پنير در کنترل بسيار موثر هستند . مصرف زياد پنير موجب سفت شده مدفوع می شود.

گروه چربی ها : روغن ها و شيرينی ها : از اين گروه بسيار کم مصرف کنيد ، اين مواد کالری بالايی دارند اما ارزش غذايی ندارند.

فردی که دچار آسيب نخاعی است بايد غذای سالم و پاکيزه ميل کند . مصرف فيبر و تاثير آن در درمان ، بسيار ارزشمند است. وزن بالا از مشکلاتی است که به واسطه مصرف بی رويه چربی ، شيرينی و هله هوله هويدا می شود و معضلات فراوانی را به همراه دارد.

مصرف هشت تا ده ليوان مايعات در روز بسيار مهم است . مصرف زياد آب ( بيش از 20 ليوان ) بيمار را تحت فشار قرار می دهد.

مصرف فيبر و مايعات به حد کافی بسيار مهم و ارزشمند است .

به خاطر داشته باشيد که مصرف غذای بهداشتی در حد متعادل می تواند به فرد آسيب ديده کمک کند و مانع از بروز جراحات پوستی و ديگر عوارض مثل مشکلات ادراری و روده ای شود.

نکته :

مراقب وزن فرد آسيب ديده باشيد. اگر امکان وزن کردن وجود ندارد ، با توجه به البسه وی ، از تنگ شدن يا گشاد شدن لباس می توانيد به چاق يا لاغر شدن او پی ببريد.

يک تغذيه متعادل و متناسب با نيازهای وی ، برايش تهيه نماييد و از کليه قسمت های هرم استفاده کنيد.

از تهيه غذاهای سنگين و پرچربی خودداری کنيد.

10-کنترل دمای بدن

به دنبال ضايعه نخاعی ، سيستم عصبی قادر به کنترل درجه حرارت بدن نمی باشد. در حالت طبيعی ، وقتی محيط گرم و يا سرد می شود، سيستم عصبی ، دمای بدن را تنظيم می نمايد. اما پس از آسيب نخاعی اين تنظيم صورت نمی گيرد و دمای بدن فرد آسيب ديده به آسانی به بالاتر و يا پايين تر از حد طبيعی می رود. برای مثال ، وقتی دمای هوا 40 درجه سانتی گراد است و فرد آسيب ديده ، خارج از منزل و در زير اشعه خورشيد قرار دارد ، اگر دمای بدن او را اندازه گيری کنيد ، عدد 42 را ثبت خواهيد کرد ، علت اين است که بدن فرد آسيب ديده قادر به تعريق نيست و سيستم عصبی نمی تواند دمای بدن را پايين بياورد. تعريق روشی است که با دستور مغز برای کنترل دمای بدن ، صورت گرفته دمای بدن را تعديل می کند و مانع از بالا رفتن آن می شود.

چه کارهايی می توان انجام داد تا از  بالا رفتن بيش از حد دمای بدن فرد آسيب ديده ، ممانعت کرد ؟

  1. يک اسپری آب يخ درست کنيد و در فاصله زمانی مناسب ، با آن آب يخ به بدن او بپاشيد ، اين کارمثل تعريق مصنوعی است.

  2. درهوای گرم از لباس های سبک و نازک برای او استفاده کنيد .

  3. به طور مداوم مايعات بنوشد تا از بی آب شدن ( Dehydration )  بدن جلوگيری گردد.

به دليل عدم احساس گرماو سرما در مناطقی از پوست بدن فرد ضايعه ديده ، بايد از مجاورت اين مناطق با سرما و گرما جلوگيری کرد. بدون اين که فرد آسيب ديده احساس کند ، آفتاب سوختگی يکی از عوارض اين وضعيت است و حالت عکس آن (سرمازدگی ) در سرما رخ ميدهد.

برای محافظت از پوست چه بايد کرد ؟

  1. برای پيشگيری از گرمازدگی و سرمازدگی ، بدن را کاملا" بپوشانيد تا از برخورد نور مستقيم آفتاب ، هوا و بادهای سرد با پوست جلوگيری شود.

  2. گاهی برای حفظ سلامت پوست صورت و دست ها در هوای سرد ، لازم است از کلاه و دستکش نيز استفاده کنيد .

  3. سايه بان در جلوگيری از آفتاب سوختگی موثر است.

او به لباس کافی و مناسب و جوراب احتياج دارد تا بتواند از پوست خود محافظت نمايد.

به خاطر داشته باشيد که فرد آسيب ديده در برخی از مناطق پوست خود ، قادر به احساس سرما و گرما نيست .

نکته :

  1. فرد آسيب ديده ، برای پيشگيری از سرمازدگی يا آفتاب سوختگی و گرمازدگی بايد متناسب با وضعيت هوا لباس بپوشد.

  2. در هوای گرم مراقب باشيد دمای بدن او بيش از حد بالا نرود.

  3. در شرايطی که سايه وجود ندارد بايد از سايه بان استفاده نمايد.

  4. در هوای گرم ، دمای بدن او را با استفاده از آب سردی که به بدنش می پاشيد ، ثابت نگهداريد .

  5. در هوای گرم و تابستان بايد آب و مايعات خارج از برنامه بنوشد تا بدنش دچار بی آبی نشود.

چک لیست :

شما بايد نيازهای فرد آسيب ديده را طی يک برنامه روزانه دنبال کنيد . وظايف و کارها بر اساس دستوراتی که در برگه ترخيص از بيمارستان يا آسايشگاه نوشته شده است و يا طبق تجويز پزشک متخصص  مشخص می شوند. آيا کارها و وظايف خود را می شناسيد ؟

در زير ليستی از وظايف روزانه که ممکن است پيگيری شما برای انجام آن ها ضروری باشد ، آمده است . يک برنامه نمونه نيز وجود دارد که کارها و نيازهای اختصاصی را در آن يادداشت می کنيد.

برنامه روزانه :

صبح :

برنامه کاتاتريزاسيون متناوب يا تعويض کاتاتر

تعويض و تميز کردن کيسه ادرار

حمام کردن و بررسی پوست بدن

لباس پوشيدن

مراقبت تنفسی

تمرينات دامنه حرکت

انتقال به صندلی چرخدار

آماده ساختن صبحانه و خوردن آن

مصرف داروها به همراه مايعات

 ظهر :

آماده سازی و خوردن ناهار

استفاده از داروها به همراه مايعات

کاتاتريزاسيون متناوب يا بررسی کيسه متصل به پا

عصر :

آماده ساختن و خوردن شام

کاتاتريزاسيون متناوب يا بررسی کيسه ادرار متصل به پا

عادت روده ای (اجابت مزاج ) 30 دقيقه پس از صرف غذا

شب:

انتقال به رختخواب

تعويض لباس ها ، بررسی پوست بدن

خازج کردن اسپيلينت

مراقبت از پاها

کاتاتريزاسيون متناوب يا تعويض کاتاتر

مراقبت تنفسی

استفاده از داروها به همراه مايعات

تمرينات دامنه حرکتی

وظايف روزانه :

استحمام و شستن موها

بررسی پوست بدن

تعويض و تميزکرن کيسه ادراری

کاتاتريزاسيون متناوب يا تعويض کاتاتر

مراقبت تنفسی

لباس پوشاندن

آماده ساختن غذا

کمک برای غذا خوردن

دادن داروها

دادن مايعات

تمرينات دامنه حرکتی

انتقال از رختخواب به صندلی چرخدار و برعکس

پوشاندن اسپيلينت و کفش ها و خارج کردن آنها

برنامه عادت روده ای

مراقبت از پاها

وقتی او نشسته است ، به ياد داشته باشيد او را جابه جا کنيد و به او نيز ياد آوری کنيد خود را جابه جا کند و در يک حالت نماند.

 

 

 

****

منبع : کتاب  " پيشگيری از مشکلات پزشکی ثانويه پس از آسيب نخاعی " - نويسنده : دانشگاه آلبامای بيرمينگهام - ترجمه  : دکتر رضا امينی -زيرنظر رحمت الله حافظی -ناشر: پژوهشکده مهندسی پزشکی جانبازان -چاپ اول : 1381

 

 

 

 

 

 

 

بازگشت به صفحه اصلی  

 

 

 

 

 

 

براي اطلاع از به روز رساني سايت  مشترك  شويد

 
 





Powered by WebGozar

 

مرکز ضايعات نخاعی جانبازان

 مهرماه  هزار سيصد و هشتاد و چهار

info@isaarsci.ir

Copyright © 2005  Isaarsci  Website . All rights reserved