چند رسانه ای ها دسترسی الکترونيک  و توانمندسازی معلولان


 

   
   

www.isaarsci.ir

   

 

 

 


 

مقدمه


در شروع هزاره سوم، فن آوری اطلاعات بعنوان عمده ترین محور توسعه و تحول در جهان مطرح شده است و دستاوردهای ناشی از آن نيز به گونه ای با زندگی مردم عجين گرديده که عدم دسترسی به آن برای هر قشری از اجتماع باعث عقب ماندگی مضاعف می شود و از سوی ديگر بهره مندی از آن برای اقشار کمتر برخوردار ( نظير افراد کم توان ) می تواند موجب توانمندسازی آنها شود؛ آنچه که در اعلاميه اصول و برنامه عمل اجلاس جهانی سران در خصوص جامعه اطلاعاتی (ژنو 2003، تونس 2005 ) بر ضرورت فراهم آوردن امکانات لازم برای دسترسی اين اقشار از منافع اين فن آوری ها تاکيد شده است. بايد پذيرفت که معلوليت از ديرباز، همراهی هميشگی برای زندگی بشر بوده است. بر اساس برآورد سازمان ملل متحد 10 درصد از مردم جهان را معلولان تشکيل می دهند. بيماری ها، جنگ ها و حوادث هر روز بر تعداد افراد ناتوان می افزايند. برخوردار نبودن از فرصت ها و دسترسی به منابع و امکانات جامعه، فرد ناتوان را از حقوق خويش بعنوان فردی دارای حقوق برابر با ديگران محروم می سازد و زمينه بروز معلوليت را فراهم می کند.

واژه های کليدی : شهر الکترونيک، دسترسی الکترونيک، معلولان، فناوری های اطلاعات و ارتباطات، چند رسانه ای.

شهر الکترونيک و مفاهيم آن


شهر الکترونيک عبارت است از امکان دسترسی الکترونيکی شهروندان به کليه ادارات، اماکن درون شهری و دستيابی به اطلاعات مختلف مورد نياز به صورت شبانه روزی، هفت روز هفته، به شيوه ای با ثبات، قابل اطمينان، امن و محرمانه، در اين تحقيق مدلی که در همايش شهر الکترونيک تايپه(2002) ارائه شد استفاده گرديده که شامل چهار بخش است.

زندگی الکترونيک، سازمان الکترونيک، دولت الکترونيک، زير ساختار الکترونيک، زندگی الکترونيک در واقع سبک جديد زندگی در هزاره سوم است.

سازمان الکترونيک، سازمانی است که تمام فعاليت هايش را به صورت ديجيتالی و از طريق اينترنت انجام می دهد.

دولت الکترونيک: استفاده از فن آوری اطلاعات و اينترنت برای اداره ارگانها و موسسات کشور و ارائه خدمات شبانه روزی به شهروندان را دولت الکترونيک گويند.

زير ساخت الکترونيک: عبارت است از تمام سخت افزارها و نرم افزارهای مورد نياز و موارد مرتبط با آنها جهت انجام کارها به صورت الکترونيکی (جلالی، 1384 ، ص 15 )

شهر های الکترونيکی نرم افزار و سخت افزار مورد نياز را برای دسترسی شهروندان در تمامی اوقات شبانه روز به پايگاههای داده خدمات دولتی و بخش خصوصی بر روی اينترنت فراهم می آورند.

ايجاد شهر الکترونيک تاثيرات بسيار سودمندی را در زمينه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سياسی برای اداره شهر و شهروندان به دنبال خواهد داشت.

تحول فضايی شهرهای اروپايی را بايد تبلوری خاص و تاريخی از يک دگرگونی ساختاری گسترده تر در اشکال و فرآيندهای شهری به حساب آورد که گويای روندهای اساسی هستند، روندهايی که می توان آنها را در ظهور شهر اطلاعاتی خلاصه کرد.

شهر اطلاعاتی بيان شهری ماتريس کاملی از الزامات جامعه اطلاعاتی است، درست به همان گونه که شهر صنعتی نيز بيان فضايی جامعه شهری است؛ فرآيندی که به شکل گيری و پويايی اين ساختار جديد شهری، يعنی شهر اطلاعاتی منجر شده است که با استناد به روندهای اجتماعی و اقتصادی که در حال دگرگونی کردن ساختارهای سرزمينی هستند بهتر درک می شوند. ( فکوهی، 1386، ص 137 )

تعريف چند رسانه ای

چند رسانه ای يا مولتی مديا انتقالی است که رسانه ارتباطات (متن، گرافيک و غيره ) را با هم ترکيب می کند. ( Wordnet.princeton.edu)

مولتی مديا رسانه و محتوايی است که ترکيبی از اشکال مختلف محتوا را به کار می برد. ( en. wikipedia.org )

مولتی مديا ترکيبی از اشکال گوناگون رسانه ای شامل متن، صدا، تصوير و ... است. ( www.orgww.um )

مولتی مديا يکپارچگی تحت شبکه جهانی اينترنت صدا، تصوير، گرافيک و ويدئو است. ( Maso.gmu.com )

دسترسی به چند رسانه ای :


دسترسی شهروندان به امکانات و رفع نيازمندی های آنان ساليانی است که توسط اينترنت در دنيای امروز عادی شده است؛ شهروندانی که نه از نوع درجه بندی شده، که از روی حقوق انسانی خود در يک رابطه برابر در دسترسی به اطلاعات آزاد تعريف می شوند؛ دسترسی همگانی به فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطی که می تواند به رشد و توسعه کشور کمک نمايد و با نگاهی به پيام دبيرکل جديد سازمان ملل در روز جهانی معلولان و انتخاب شعار دسترسی الکترونيکی برای معلولان نکاتی به ذهن متبادر می سازد. از آنجا که لزوم اين دسترسی، نياز به بسترسازی های فنی، ايجاد و طراحی های سايت های مناسب معلولان دارد تلاش همه دست اندرکاران اين حوزه را می طلبد.

امسال اتحاديه مخابرات به مناسبت روز جهانی ارتباطات و جامعه اطلاعاتی در راستای دسترسی همگان به فرصت های برابر در حوزه ICT شعار " پيوند با افراد کم توان؛ فرصت های فناوری اطلاعات و ارتباطات برای همه " را برگزيده است. اجلاس جهانی سران جامعه اطلاعاتی موجب شد که دولت های عضو در سياست ها و برنامه های الکترونيکی کشور خود، به نيازهای ويژه ارتباطی معلولان و ساير افراد آسيب پذير و محروم توجه بيشتری داشته باشند.

بر همين اساس دسترسی هر چه بيشتر به فناوری اطلاعات و ارتباطات برای همه به خصوص معلولان، بسيار اهميت دارد. افراد معلول به دليل ناتوانی يا کم توانی از پيشرفت های جامعه عقب مانده اند. از اين رو فناوری اطلاعات می تواند همانند پلی اين شکاف را بپوشاند و به صورت معجزه آسايی به افراد ناتوان کمک کند تا با روشی مناسب و دقيق گام بزرگی به جلو بردارند.

برای رسيدن به اين هدف بهترين حرکت، ايجاد التزام برای فراهم کردن فضايی برای دسترسی بهينه اين افراد به منابع فناوری اطلاعات است.

در اينجا ابتدا بايد دانست معلول کيست، و بايد برای دسترسی براي او به فناوری اطلاعات چه کرد.

معلول کيست؟

معلوليت، به ناتوانی در انجام تمام يا قسمتی از فعاليت های عادی زندگی فردی يا اجتماعی بعلت وجود نقصی مادرزادی يا اکتسابی، در قوای جسمانی يا روانی اطلاق می شود.

طبق آمار سازمان ملل، بيش از نيم ميليارد نفر از انسانها به دليل ابتلا به نارسايی های جسمی، ذهنی يا حسی، معلول به شمار می آيند.

افراد معلول يک دهم جمعيت بسياری از کشورها را تشکيل می دهند. تخمين زده می شود که 80 درصد از معلولان در کشورهای در حال رشد به سر می برند، زيرا اغلب معلوليت ها ناشی از از سوء تغذيه، فقر، عدم مراقبت های بهداشتی- آموزشی و ديگر عواملی است که نتيجه توسعه نيافتگی جوامع است. ازدياد روزافزون جمعيت و نبود منابع مالی کافی، برنامه های توان بخشی را در کشورهای در حال توسعه با مشکلات فراوانی مواجه کرده است. به طوری که معلولان در اين کشورها به توجه ويژه ای نيازمندند.

اکثر معلولان جهان با مشکلات فيزيکی، فرهنگی و اجتماعی بسياری روبه رو هستند. موانع اجتماعی، آنها را از استفاده از تسهيلات شهری و رفاهی محروم می سازد و نگرش عوامانه و غيرکارشناسانه اجتماعی نسبت به معلولان، آنان را تا حد زيادی از زندگی و روابط اجتماعی دور می کند.

استفاده از ICT يکی از بهترين شيوه ها برای مشارکت دادن آنها در تمامی امور فرهنگی، اجتماعی، سياسی و اقتصادی است. به سخن ديگر ICT موثرترين راه برای توانمندساختن معلولان است تا آنها بتوانند همراه با ساير اقشار جامعه اطلاعاتی، شکاف اطلاعاتی و ديجيتالی بين افراد سالم و معلول را نيز کاهش دهند و به تحقق عدالت اجتماعی کمک کنند.

در طی بيست سال اخير کوشش های چشمگيری در شناساندن و معرفی اشخاص معلول به جامعه انسانی صورت پذيرفته است. يکی از مواردی که می توان از آن بعنوان نقطه عطفی در اين زمينه نام برد اعلام سال 1981 ميلادی بعنوان سال جهانی معلولان است که توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد صورت پذيرفت. فاصله سالهای 1983 تا 1992 ميلادی دهه جهانی معلولان نام گرفت تا کيفيت و شرکت فعالانه و همه جانبه افراد معلول را در زندگی اجتماعی تحقق بخشد.

قانون برنامه جهانی در ارتباط با معلولان که در سال 1982 توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصويب رسيد چارچوبی بين المللی را برای الحاق و انضمام مسائل مربوط به انواع معلوليت ها به يک برنامه ريزی ملی فراهم می آورد.

در سال 1993 قوانين استاندارد در زمينه برابر سازی مجال ها و فرصت های زندگی برای افرادی که با انواع معلوليت ها دست و پنجه نرم می کنند به قانون ياد شده افزوده شد تا به منزله مکمل آن باشد و موجب قوام آن گردد.

فراهم کردن فرصت های برابر در حوزه فناوری های اطلاعات و ارتباطات :

اطلاعات منشأ قدرت است و کامپيوتر به معنی اطلاعات متمرکز ساختن اطلاعات سبب تمرکز بی سابقه قدرت در دست آنهايی می گردد که به کامپيوتر دسترسی دارند و در نهايت اختلاف قدرت ميان دو گروه تقويت خواهد شد. آنهايی که برای استفاده از اين وسيله ها آموزش کافی ديده اند و آنها که فاقد اين آموزش هستند. ( محسنی، 1380، ص 36 )

مسئله يکسان سازی فرصت ها و مجال ها برای معلولان هر روز بيش از پيش توجه سازمان ملل متحد را به خود معطوف می کند. يکی از مهم ترين دغدغه ها در اين ميان به ويژه دسترسی به فناوری جديد و نيز به محيط فيزيکی است. در اين راستا در سال 2002، کميته اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل متحد در منطقه آسيا و اقيانوسيه، سميناری را با موضوع "پيشنهادهايی در حوزه قانون برای بررسی دسترسی افراد معلول در منطقه آسيا و اقيانوسيه به فناوری اطلاعات و ارتباطات " به منظور روشن کردن شکاف ديجيتالی که افراد معلول با آن دست به گريبان اند و برای ارتقاء بخشيدن به وضع موجود، برگزار کرد.

در اين سمينار مقرر شد، طبق قوانين سازمان ملل متحد درباره تساوی حقوق افراد معلول با ساير افراد جامعه، کشورها موظف اند با توجه به اهميت دسترسی يکسان به امکانات در تمامی وجوه يک جامعه، با معرفی برنامه های کاربردی فضای فيزيکی مناسبی را طراحی کنند و امکان دسترسی به اطلاعات و منابع ارتباطی را متعهد شوند.

همچنين در اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی ايران ( wsis ) که در دو مرحله برگزار شد ( مرحله اول در ژنو در سال 2003 و ديگری در تونس در سال 2005) چهار سند مهم به بيانيه اصول ژنو، برنامه عمل ژنو، پيمان تونس و دستور عمل تونس برای جامعه اطلاعات مشهور هستند، به تصويب رسيدند.

اين اسناد کليه دولت ها از جمله دولت ايران و نيز تمامی سازمان های بين المللی بخش خصوصی و جامعه مدنی را به ساخت و پی ريزی يک جامعه اطلاعاتی مردم مدار، فراگير و توسعه محور و غير تبعيض آميز موظف می کند. طبق اسناد سازمان ملل متحد از جمله بيانيه هزاره و اسناد wsis تمامی دست اندرکاران موظف هستند نسبت به اهداف هشت گانه بيانيه هزاره متعهد باشندو نيز مواردی را در حوزه جامعه اطلاعاتی پيگيری کنند که يکی از موارد آن ايجاد ظرفيت ICT برای همگان و نيز ايجاد اطمينان در استفاده از آنها از جانب همگان از جمله جوانان، مسن ترها، زنان، بوميان، معلولان و جوامع دور افتاده و روستايی، از خلال بهبود و ارائه برنامه ها و سيستم های آموزش و پرورش شامل آموزش دايمی و آموزش از راه دور است.

همچنين در اين بيانيه آمده بايد توجه خاص به صورت بندی مفاهيم جهانی طراحی و استفاده از فن آوری های کمکی که موجب افزايش دسترسی تمامی افراد و از آن جمله معلولان شود.

ايران و پيوند با معلولان در دسترسی به فرصت های برابر در حوزه فن آوری های اطلاعات و ارتباطات


با توجه به اينکه 80 درصد معلولان در کشورهای در حال رشد هستند، چنين می توان برآورد کرد که ايران، در ميان کشورهای در حال رشد مي بايست در زمينه پرداختن به مشکلات معلولان خود به خصوص در زمينه دسترسی برابر آنها به فناوری اطلاعات تلاش بيشتری انجام دهد.

با توجه به اينکه کشور در فراهم کردن شرايط دسترسی معلولان به استفاده از امکانات رفاهی جامعه تلاش می کند وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می بايست شرايط دسترسی اين دسته از افراد را در استفاده از فناوری های جديد ارتباطی فراهم کند تا آنها نيز همچون افراد سالم، از اين خدمات بهره مند شوند اينک به برخی از اقدامات صورت گرفته در اين زمينه می پردازيم.

تشکيل کار گروه توان بخشی فناوری اطلاعات و ارتباطات در شورای عالی اطلاع رسانی :

معاون فنی دبيرخانه شورای عالی اطلاع رسانی از تشکيل " کارگروه توان بخشی فناوری اطلاعات و ارتباطات در شورای عالی اطلاع رسانی" خبر داد و گفت: خصوصيات متفاوت ابزارهای دسترسی به رايانه، خدمات عمومی الکترونيکی و ساختار محتوای وب گاه ها و بسته های نرم افزاری برای معلولان، برنامه ريزی ويژه ای را طلب می کند.

وی افزود: استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات گامی موثر در افزايش اشتغال، بهره وری، افزايش کيفيت زندگی، برابرسازی فرصت ها و در نهايت اميد به زندگی برای افراد ناتوان است.

معاون فنی دبيرخانه شورای عالی اطلاع رسانی تدوين چارچوب کلان به کارگيری ICT برای گروه مخاطب، کمک به ايجاد و توسعه آموزش کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات برای معلولان، تدوين چگونگی تجهيز و مناسب سازی مراکز علمی، فرهنگی، آموزشی، اقتصادی و اطلاع رسانی به منظور ارائه خدمات الکترونيکی و رايانه ای را از جمله اهداف و وظايف اين کارگروه عنوان کرد و افزود: تدوين دستورالعمل برای ساختار محتوای وب گاه ها و بسته های نرم افزاری عمومی و پژوهشی و حمايت از برگزاری سمينارها و کارگروه های آموزشی به منظور تعامل بيشتر سازمان های ذی ربط، متخصصان و گروه مخاطب از ديگر اهداف اين کارگروه محسوب می شود.

مدير کل دفتر آموزش، پژوهش و فناوری اطلاعات از ارائه تسهيلات در زمينه فناوری اطلاعات و ارتباطات به نابينايان خبر داد.

دکتر يزدانيان در اولين همايش بين المللی و دومين همايش ملی فناوری اطلاعات و معلولان با رويکرد به نابينايان گفت: به منظور بسترسازی مناسب در زمينه ICT در کشور، وام وجوه اداره شده با بهره کم ارائه ميشود که احتمالا" برای توسعه ICT اين بهره حذف خواهد شد.

در مقاله حاضر می کوشيم مستندات فراهم آوری دسترسی به چند رسانه ای ها را برای افراد کم توان در جامعه اطلاعاتی در اجلاس های جامعه اطلاعاتی ژنو ( 2003 ) و تونس 0 2005 ) بررسی کرده و فوايد دسترسی الکترونيک در جهت توانمندسازی معلولان را ارائه کنيم.

توانمندسازی

توانمندسازی جامعه فرآيندی پويا و فراگير است. يکی از پيش شرط های محوری در شکل گيری و تکامل فرآيندهای توسعه پايدار، وجود سياستها، برنامه ها و مداخلات چند بعدی برای توانمندسازی افراد، گروهها و جوامع به منظور تضمين مشارکت فعال آنها در تحقق بخشيدن به اهداف دراز مدت و ميان مدت توسعه همه جانبه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است ( معاونت سلامت ، 1385، ص 474 )

اساسا" اولين راهبرد عمده در تدوين، طراحی و اجرای برنامه های توانمندسازی آموزش است. در فرآيند آموزش، اطلاعات و پيام ها منتقل و رد و بدل می شود و با علم به اينکه در عصر حاضر اطلاعات، منشأ قدرت و در حقيقت عين قدرت است، دسترسی اقشار وسيع مردمی به اطلاعات يک گام کليدی در فرآيند توانمندسازی به حساب می آيد.

توزيع و انتشار اطلاعات به معنی ايجاد توانايی بالقوه يادگيری و ارتقای سطوح آگاهی، دانش، تکنيک ها و مهارت های ارتباطی در ميان گروههای اجتماعی است. اين مرحله زيربنايی سرآغاز حالت آگاهی، آمادگی ذهنی مردم برای ايفای نقش تاريخی خود و اقدام برای بهبود وضع موجود و ساختن دنيايی عاری از فقر، عقب ماندگی، خشونت، نابرابری و تبعيض با دست های توانای خود است( معاونت سلامت، 1385،صص 475-474 )

رهبران عقيدتی، مذهبی و سياسی و همچنين افراد کليدی می توانند در شکل گيری و ارتقای سطوح توانمندسازی اجتماعی نقش بسزايی داشته باشند. توانمندسازی به فرآيند افزايش قدرت فردی، گروهی و سياسی که در آن افراد خانواده ها و جوامع بتوانند برای بهبود وضعيت خود اقدام نمايند.(معاونت سلامت، 1385، ص 480 )

سازمان بهداشت جهانی طبق تعريفی که در سال 1981 ارائه کرده، معلوليت را اختلال در رابطه بين خود و محيط دانسته است. فرآيند توانمندسازی برای معلولان برای غلبه بر کم توانی شان جايگاه برجسته ای دارد.

دسترسی الکترونيک برای معلولان

انتقال آنی داده ها و سرمايه ها و از ميان برداشته شدن فاصله ها، مفهوم زمان و مکان را به شدت تغيير داده و همراه با آن نظم قديم به هم خورده است. طبعا" تمشيت امور جامعه شبکه ای مستلزم مدل های تازه ای از دموکراسی و مشارکت است. با وجود جهانی شدن، شبکه های محلی و بومی اهميت يافته، زيرا معنا نسبت به کارکرد برجسته تر شده و هويت بيش از گذشته به ميان آمده است. در اين ميان اميد است که هويت اگر بتواند خود را از چنگال بنيادگرايی برهاند، قدرتی رهايی بخش داشته باشد و کنش اجتماعی، معنی داری را در جهت تحول بدون گرفتاری در گرداب آرمان شهر سامان دهد. لذا ماهيت جهان جديد، عمدتا" فرهنگی است و فرهنگوران در آن از نقش و کنش بيشتری برخوردارند ( کسلز، 1380 )

در جهان دانش مدار امروز، دسترسی به اطلاعات به يکی از ارکان اصلی زندگی بشر بدل شده، انقلاب ديجيتال و ظهور فن آوری اطلاعات و تحول اينترنت به عنوان يک شبکه جهان شمول، بسياری از فرآيندها و تعاملات انسانی را در بستر خود جای داده است. وابستگی فعاليت های بشر به اينترنت در مقياسی چنين عظيم و زمانی اين چنين کوتاه، حکايت از آغاز يک دوران نوين، تهديدها و فرصت هايی را به همراه آورده است. اهميت اين مسئله به اندازه ای است که دسترسی به اطلاعات را می توان بعنوان يکی از شاخص های اصلی سنجش ميزان تحقق عدالت در جامعه منظور کرد. پيامد اصلی گسترش اين فن آوری امکان دسترسی برابر به خدمات و اطلاعات برای تمامی افراد بدون در نظر گرفتن توان جسمی، حرکتی و حسی آنهاست. اين پديده بانفوذ در محيط زندگی مردم، نقش تحرک و برتری های بدنی افراد در دسترسی به خدمات را از ميان می برد و محروميت ناشی از معلوليت را به دسترسی و توانمندی بدل می کند. از سوی ديگر گسترش دانش و اطلاعات و تسهيل دسترسی به آنها بر آگاهی معلولان بعنوان بزرگ ترين و محروم ترين اقليت جهان می افزايد. با تسهيل دسترسی معلولان به خدمات و اطلاعات، مزايای اين فن آوری نوين تمامی وجوه زندگی آنان را دستخوش تغيير می کند . در اين محيط، اشتغال که معمولا" وابسته به تحرک و توانمندی های بدنی در دنيای حقيقی است به کسب و کار الکتروني بدون وابستگی های جسمی مبدل می شود و ارتباط اجتماعی که برای افراد عادی نيازمند جابه جايی و حضور فيزيکی است. جای خود را به نشست های چند رسانه ای می دهد. چنين فرصت هايی در جهان مجازی، هنگامی مزيت به شمار می رود که دسترسی به اين محيط و ابزارهای آن منطبق بر توانايی کاربران، مناسب سازی شود و امکان دسترسی برابر به آن برای تمامی افراد فراهم آيد. ( غنی زاده، 1385،صص 12-11 )

پديده معلوليت از ديرباز، همراهی هميشگی برای زندگی بشر بوده است. بر اساس برآورد سازمان ملل متحد، 10درصد از مردم جهان را معلولان تشکيل می دهند. بيماری ها، جنگ ها و حوادث هر روز بر تعداد افراد ناتوان می افزايند و عوامل گوناگونی، ناتوانی را به سوی معلوليت و محروميت سوق می دهند. در فرهنگ و ادبيات امروز جهان ناتوانی بعنوان گروهی از محدوديت های عملکردی شناخته می شود. اما معلوليت به معنای محروميت و محدوديت فرصت شرکت در تعاملات اجتماعی در سطحی مساوی با ساير افراد جامعه است. اين واژه توصيف کننده تعامل فرد ناتوان با محيط اوست. هدف کاربردی از اين تعريف، تاکيد بر نقش محيط و سيستم های سازمان يافته جامعه در حرکت فرد از ناتوانی به سوی معلوليت است.

آموزش الکترونيکی در خدمت کارآفرينی ديجيتالی معلولان

کارآفرينی ديجيتالی برای معلولان يکی از راهکارهای توانمندسازی آنها در کشورهای توسعه يافته است. کسب و کار در هر جامعه ای تابعی از توسعه اقتصادی آن جامعه محسوب می شود و در مقابل، بهره گيری از پتانسيل همه اقشار جامعه زمينه رشد پايدار در زمينه های گوناگون، به ويژه فرهنگی و اقتصادی را فراهم می سازد.

کسب و کار ديجيتالی يا الکترونيکی که امروزه از آن بعنوان شيوه ای جديد در تجارت و اقتصاد جهانی ياد می شود، فقط يک روش انجام کار نيست، بلکه هنری است جامع که مانند علم مديريت و رهبری سازمانی، متشکل از علم و هنر به صورت توأمان است و هيچ کسب و کار ديجيتالی موفقی در دنيای سايبرنتيکی بدون توجه به اين دو شاخص راهبردی موثر و فراگير نشده است ( آقازمانی و شهريوری، 1385 ) از سوی ديگر در عرصه کارآفرينی همواره افرادی وجود دارند که مجبور به کارآفرينی هستند، يعنی شرايط زندگی آنها طوری است که جامعه به دليل نداشتن زير ساخت های فيزيکی، توانايی اشتغال زايی برای آنها را ندارد. بيماران خاص، بيماران ام.اس و طيف های مختلف معلولان از اين جمله افراد محسوب می شوند. استفاده از ابزارهای ارتباطی نو و کارآفرينی الکترونيک می تواند جوابگوی مناسبی برای نياز اين افراد باشد.

با همه اين تعاريف يک معلول پا به عرصه حيات نهاده تا زندگی کند. جامعه ای که اين افراد در آن زندگی می کنند. موظف است موجبات رهايی از بند مشکلات غير مستقيم معلوليت را فراهم کند که جامعه فعلی ما زيرساخت های مجازی اين زمينه را فراهم می کند. اصولا" روحيه کار و کارآفرينی در بستر يک جامعه خلاق و کارآفرين شکل می گيرد. کارآفرينی ديجيتالی يا الکترونيکی هم با توجه به نمونه های بين المللی نظير گوگل و مايکروسافت از اين قاعده مستثنا نيست. ضمنا" در اين نوع کارآفرينی خاص برای تقويت روحيه کارآفرينی نظام کار و ساختار اشتغال زايی کشور بايد با در نظر گرفتن شرايط، تمهيداتی نظير کاتاليزورها، انکوباتورها و از اين دست را آماده کند.
 

کاتاليزور

در علم شيمی کاتاليزور به ماده ای گفته می شود که به واکنش های شيميايی سرعت می دهد ولی خود دچار هيچ گونه تغييری نمی شود. بر همين اساس دسترسی هر چه بيشتر به فناوری اطلاعات و ارتباطات برای همه به خصوص معلولان، بسيار اهميت دارد. افراد معلول به دليل ناتوانی يا کم توانی، از پيشرفت های جامعه عقب مانده اند. از اين رو فناوری اطلاعات می تواند همانند پلی اين شکاف را بپوشاند و به صورت معجزه آسايی به افراد ناتوان کمک می کند تا با روشی مناسب و دقيق گام بزرگی به جلو بردارند. بهترين حرکت، ايجاد التزام برای فراهم کردن فضايی برای دسترسی بهينه اين افراد به منابع فناوری اطلاعات است. اين رويکرد که در عرصه کارآفرينی معلولان نوعی حمايت غيرمستقيم است توسط سازمانها و ارگانهای مرتبط انجام می شود. اين سازمان ها می توانند ضمن فراهم کردن زمينه کارآفرينی الکترونيکی برای اين افراد از افراد متخصص در زمينه های مختلف فن آوری اطلاعات برای ارائه مشاوره علمی و تجربی به کارآفرين های معلول دعوت و حمايت کنند. در واقع اين افراد مشاور به لحاظ مادی تامين می شوند تا به کارآفرين های معلول در کوتاه مدت و نهايتا" ميان مدت مشاوره دهند.

خب اين خيلی خوب است که يک گروه کارآفرين تحت نظارت يک مشاور باشد اما بايد نوع و دفعات و زمانبندی مشاوره دارای ساز و کار منحصر به فردی باشد تا تيم کارآفرين وابسته به مشاور و نظرات او نباشد و قوه ايده پردازی خود را از دست ندهد.

انکوباتور


انکوباتور نيز دستگاهی در بيمارستان برای نگهداری نوزادانی است که پيش از موعد به دنيا می آيند يا در زمان تولد از استانداردهای فيزيولوژيکی لازم در مقايسه با ساير نوزادان برخوردار نيستند. اگر در اينجا به جای بيمارستان، کلمه صنعت را به کار ببريم و به جای نوزادان، کلمه افکار خلاق معلولان را استفاده کنيم، نقش و جايگاه انکوباتور صنعتي بيش از پيش در ذهن ما آشکار می شود.

آموزش الکترونيکی که زير مجموعه ای از آموزش مجازی است عبارت است از انتقال داده های آموزشی با استفاده از شبکه جهانی وب. در آموزش از راه دور يا آموزش مجازی فرض بر اين است که دانش آموز يا دانشجو به مراتب فعال تر از حال معمول است. در واقع مفاد آموزشی در آموزش مجازی طوری تنظيم شده که 30 تا 50 درصد متون توسط استاد و بقيه درس از طريق پژوهش و ارتباط دانشجويان تعيين و تدوين می شود.

از ويژگی های بارز اين طرح می توان به مواردی به اين شرح اشاره کرد:

بالا رفتن سطح اميد در خانواده های معلولان

گسترش عدالت آموزشی

گسترش دسترسی به رسانه های الکترونيکی در زندگی معلولان

افزايش کارآيی جامعه معلولان

يکپارچه سازی آموزش عالی برای معلولان

قابليت بين المللی شدن سيستم آموزشی

قابل انعطاف بودن و ترکيب شدن با ساير سرفصل های آموزشی نظير از راه دور و حضوری

حذف محدوديت های فيزيکی معلولان در آموزش

ارتباط افراد معلول و غير معلول

بهترين نوع انکاباتور مجازی

بهترين نوع انکوباتور دانشگاهی



در خاتمه بايد به اين مهم اشاره کرد که بهترين نوع آموزش برای افراد معلول ترکيبی از آموزش مجازی و فيزيکی مبتنی بر شرايط آنهاست. ( نعمتی منصور، آيدين، 1388، به نقل از سايت آفتاب ).



آموزش چند رسانه ای دارای خصوصيات معينی است از آن جمله:

يادگيری حالت فعالی دارد. می توان در کلاس به چرت زدن پرداخت اما در مقابل کامپيوتر نمی توان اين گونه رفتار کرد. ماشين نياز به دستکاری هايی دارد که حداقلی از توجه را می طلبد.

هر گونه اقدام خلاف شاگرد در طول تمرين فورا" يادآوری و اصلاح می شود، و در مقابل خطاها نمی توان به مجادله و يا مغالطه پرداخت.

بسياری از محصلان در مقابل کلاس و معلم به دشواری می توانند انديشه های خود را بيان کنند؛ اين عوامل منع کننده در مقابل کامپيوتر وجود ندارد. محصلان می دانند که ممکن است اشتباه کنند بی آنکه مورد تحقير و يا سرزنش قرار گيرند.

هر محصل می تواند بر حسب توانايی و قدرت يادگيری خود کار کند.

نحوه آموزش به گونه ای است که جذابيت آن از کلاس هايی که به شکل سنتی اداره می شوند بيشتر است ( محسنی 1380، ص 128)

آموزش الکترونيکی روش های آموزشی کنونی را تکميل می کند و در بعضی موارد جايگزين آن می شود. يکی از رويکردهای اصلی آموزش الکترونيکی، آموزش ترکيبی به معنی به کارگيری بيش از يک رسانه در امر آموزش است. به طور مثال ترکيب آموزش توسط معلم و ابزارهای بر پايه وب، که البته با اين روش آموزش الکترونيکی جايگزين آموزش کنونی نمی شود، بلکه آن را تکميل می کند، هر چند که در موارد بسياری آموزش الکترونيکی به تنهايی می تواند پاسخ گوی نيازهای آموزشی باشد.

مستندات حقوقی جهانی جهت حق برخورداری معلولان از چند رسانه ای ها

عدم برخورداری از فرصت ها و دسترسی به منابع و امکانات جامعه، فرد ناتوان را از حقوق خويش به عنوان فردی دارای حقوق برابر با ديگران، محروم می سازد و زمينه بروز معلوليت را فراهم می سازد. اين امر معلولان، دولت ها و سازمانهای بين المللی را بر آن داشت تا در مورد حقوق افراد معلول با عمق بيشتری بينديشند. اعلاميه حقوق افراد دارای معلوليت در سال 1975، تعيين سال جهانی معلولان در سال 1981، تعيين سال های 1983 تا 1992 بعنوان دهه جهانی معلولان و تعيين سوم دسامبر هر سال بعنوان روز جهانی معلولان را می توان بخشی از دستاوردهای اين ژرف انديشی برشمرد. در سال 1993 سازمان ملل با تصويب قوانين استاندارد به منظور برابر سازی فرصت ها برای افراد دارای معلوليت، دولت ها را برای مناسب سازی محيط و فرآيندهای جامعه بيش از پيش ترغيب کرد. در اين مجموعه از قوانين، تسهيل دسترسی به محيط های فيزيکی اطلاعات و ارتباطات مورد تاکيد قرار گرفت و از دولت ها خواسته شد تا از دسترسی مناسب معلولان به خدمات اطلاعاتی، رسانه های جمعی و امکانات ارتباطی اطمينان يابند. اين قوانين تا حد معرفی تعدادی از روش های مناسب سازی، همانند استفاده از چاپ متون با قلم درشت، استفاده از خط بريل، خدمات ارائه شده بر روی نوارهای صوتی و استفاده از زبان اشاره در تلويزيون پيش رفت. اگر چه در اجرای اين قوانين اجباری وجود ندارد. اما به دليل احترام به قوانين بين المللی که توسط تعداد زيادی از کشورها تصويب گرديده است، به صورت مرسوم در می آيد. از اين رو، پس از ابلاغ اين قوانين، مناسب سازی محيط افراد ناتوان و افزايش دسترسی آنان به صورت جدی تری در دستور کار دولت ها قرار گرفت. اين امر منجر به تدوين قوانين داخلی در اين گونه کشورها شد که از آن جمله می توان به قانون جامع حمايت از حقوق معلولان در ايران اشاره کرد که گامی جدی ولی ناکافی در برقراری عدالت اجتماعی و تساوی فرصت ها برای معلولان است. ( غنی زاده و همکاران، 1387، صص 16-15 )

در ذهن انسان امروز مفاهيم متفاوتی از محيط نسبت به گذشته تداعی می شود، امروزه بسياری از تعاملات بشری در محيط مجازی و در قالب داده های الکترونيک تبادل می گردد. شبکه اينترنت با سرعتی باور نکردنی تمام دنيا را تحت سيطره خود در آورده است.

امروزه فن آوری اطلاعات بعنوان يکی از فن آوری های نوين بشری، نه تنها خود دستخوش تغيير شده است بلکه به سرعت در حال تاثير گذاری بر زندگی ماست. اين فن آوری دنيايی جديد پديد آورده است. در حال حاضر بسياری از تعاملات بين فردی در اين بستر صورت می گيرد. مفهوم دولت در حال تکوين به سوی دولت الکترونيک است. رابطه دولت و ملت در بسياری از موارد با بهره گيری از اين فن آوری برقرار می شود و جنبش نرم افزاری در راس امور قرار گرفته است. در چنين محيطی، مفهوم مناسب سازی محيطی ديگر به استفاده از سطح شيب دار در ساختمان های عمومی همچون آژانس های مسافرتی و بانک ها محدود نمی شود ( غنی زاده و همکاران ، 1387، ص 16 )

به سخن ديگر ICT موثرترين راه برای توانمند ساختن معلولان است تا آنها بتوانند همراه با ساير اقشار جامعه اطلاعاتی، شکاف اطلاعاتی و ديجيتالی بين افراد سالم و معلول را نيز کاهش دهند و به تحقق عدالت اجتماعی کمک کنند. در طی بيست سال اخير کوشش های چشمگيری در شناساندن و معرفی اشخاص معلول به جامعه انسانی صورت پذيرفته است. يکی از مواردی که می توان از آن به عنوان نقطه عطفی در اين زمينه نام برد علام سال 1981 ميلادی بعنوان سال جهانی معلولان است که توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد صورت پذيرفت. در سال بعد (1981) سالهای 1983- 1992 ميلادی دهه جهانی معلولان نام گرفت تا کيفيت و شرکت فعالانه و همه جانبه افراد معلول را در زندگی اجتماعی و پيشرفت آنها ارتقا بخشد. قانون برنامه جهانی در ارتباط با معلولان که در سال 1982 توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصويب رسيد چارچوبی بين المللی را برای الحاق و انضمام مسائل مربوط به انواع معلوليت ها به يک برنامه ريزی ملی فراهم می آورد. در سال 1993 قوانين استاندارد در زمينه برابر سازی فرصت های زندگی برای افرادی که با انواع معلوليت ها دست و پنجه نرم می کنند به قانون ياد شده افزوده شد تا به منزله مکمل و موجب قوام آن باشد.

مناسب سازی محيط مجازی بايد منطبق بر توانايی کاربران آن باشد تا کم توانی کاربری منجر به محروميت او نشود. در بند 30 بيانيه اصول اجلاس عالی سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی آمده است: استفاده از فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطی در همه مراحل آموزش بايد ارتقاء يابد و در اين راه بايد به نيازهای خاص افراد معلول، محروم و آسيب پذير توجه شود.

در بند 13 آمده است در ساخت جامعه اطلاعاتی بايد نيازهای ويژه معلولان به رسميت شناخته شود.

بند 24- از بنيادهای اساسی يک جامعه اطلاعاتی در برگيرنده همه اقشار اين است که در آن همگان بتوانند به اطلاعات دسترسی داشته باشند.

بند 19- نقشه عمل- دولت ها در جهت افزايش فرصت های اشتغال ديجيتالی برای زنان و معلولان تلاش کنند.

بند 1- جامعه اطلاعاتی جامعه ای است که در آن همگان بتوانند اطلاعات و دانش را خلق کنند و به آن دسترسی داشته باشند، آن را به کار گيرند و به اشتراک بگذارند تا افراد، اجتماعات و مردمان قادر شوند بر پايه اهداف و اصول منشور ملل متحد و احترام کامل و پاسداشت بيانيه جهانی حقوق بشر، در ارتقای توسعه پايدار و بهبود کيفيت زندگی خويش به طور کامل استعدادهای خود را محقق سازند ( www.irasis.ir )

مناسب سازی وب سايت ها جهت افراد معلول :


در کشور ايران نيز استفاده از فن آوری اطلاعات به صورت چشم گيری افزايش يافته است. بسياری از فرآيندهای اقتصادی و اجتماعی از طريق اينترنت انجام می گيرد. طرح هايی نظير تکفا، تسما، قانون برنامه چهارم و پنجم توسعه همگی حکايت از حرکت دولت به سوی دولت الکترونيک می کنند. ( در اين راستا می توان به IRAN.IR که در گاه خدمات دولت الکترونيک ايران است اشاره کرد ). مناسب سازی وب سايت ها برای افراد معلول گام مناسبی برای ايجاد فرصت های يکسان در بهره برداری از محيط مجازی است.

مناسب سازی چند رسانه ای ها برای افراد کم بينا و نابينا :

تبديل نمادها به گفتار بلند و قابل شنيدن: می توان از نرم افزارهای صفحه خوان استفاده کرد که توانايی محتوای وب سايت ها را به صفحات بريل و صوت تبديل کنند.

استفاده از رنگ های سياه و سفيد در سايت ها برای افراد کور رنگ

مناسب سازی وب سايت ها برای افراد کم شنوا:

بهره گيری از انيميشن های ( پويانمايی) رايانه ای و زبان شاره

چت های نوشتاری

مناسب سازی وب سايت ها برای افراد دچار اختلال يادگيری :

استفاده از محتويات متنی ساده و کوتاه

استفاده از فونت های ساده و درشت

استفاده از فقط يک رنگ به منظور ارتقای سطح تمرکز حسی

بهره گيری از فايل های صوتی

بهره گيری از شکل

مناسب سازی وب سايت ها برای افراد دارای اختلالات حرکتی:

بهره گيری از mouth sticks های متصل به سر برای افراد دچار ضايعات نخاعی که قادر به حرکت دادن و استفاده از دست و پای خود نيستند.

رای افرادی که قادر به استفاده از ماوس نيستند از track ball ( گوی های مسيرياب ) يا نرم افزارهايی که امکان کنترل نشانگر از روی صفحه کليد دارند استفاده شود.

مهارت آموزی و توان بخشی افراد به منظور استفاده از ابزارهای جايگزين

استفاده از صفحه کليدهای اشاره باسر، مرتبط با حرکت چشم و ...

راهکارهای مناسب سازی وب سايت ها برای افراد دچار اختلال در توجه و تمرکز :

استفاده از تراکم متنی پايين در وب سايت ها

استفاده از رنگ های با تمايز بالا در وب سايت ها

استفاده از فونت های درشت

طراحی صفحه کليدهای حروف درشت

استفاده از نام های متداول در نام گذاری وب سايت ها

به کاربردن محتويات متنی خلاصه و کوتاه

مناسب سازی وب سايت ها برای افراد دچار معلوليت ذهنی :

استفاده از زبان بسيار ساده و قابل فهم در وب سايت ها

استفاده مناسب و به مقدار کافی از اشکال گرافيکی راهنما

ساختار صفحات وب منظم و منطقی

استفاده از فرمان های صوتی در راهنما تا به افراد عقب مانده ذهنی کمک کند. ( Cohen. 2001- Gregge,1994)
 

بحث و نتيجه گيری

اطلاعات و آموزش، رکن اساسی توانمند سازی در جوامع بشری است، از اين رو اينترنت به عنوان يکی از مهم ترين ابزارهای اطلاع رسانی و کسب اطلاعات يکی از بهترين ابزارهای توانمند سازی به ويژه برای افراد کم توان است. بنابراين فراهم آوردن امکان دسترسی برابر به مواهب محيط مجازی برای معلولان يک امر ضروری است. لازم است که حداقل تارنماهای سازمانهای دولتی جهت استفاده از معلولان مناسب سازی شوند و آموزشهای ديجيتالی به معلولان در اولويت قرار گيرد.

بطور اجمال، به مواردی که وزارت ICT می تواند در فراهم کردن فرصت ها برای دسترسی معلولان به چند رسانه ای اقدام کند، اشاره می شود:

ايجاد زير ساخت های لازم و ضروری برای معلولان در استفاده از ICT يکی از اقدامات وزارت ICT گسترش فناوری wimax است تا معلولان قادر باشند از هر نقطه و بدون جابه جايی فيزيکی به شبکه متصل شوند و موانع فيزيکی سدی در برابر دسترسی آنها نباشد.

ايجاد فرصت های تحصيل معلولان در منزل با به کارگيری فناوری اطلاعات، مانند:

اختصاص خط پرسرعت اينترنت به معلولان جهت دسترسی آسان به اينترنت به منظور آموزش از راه دور و توسعه e-learning

ايجاد و توسعه وسايل الکترونيکی کمک آموزشی جهت استفاده راحت تر معلولان ( پرينتر بريل مخصوص نابينايان، مونيتور با امکان خواندن متون يا تايپ با متون با خواندن يا حرف زدن )

ساخت و ارائه برنامه هايی از طريق شبکه اينترنت که مخصوص افراد معلول باشد.

ايجاد پورتال جهت ارائه خدمات و اطلاع رسانی مخصوص افراد کم توان (معلول )

ايجاد کتابخانه الکترونيک با امکان پخش صدا و عکس العمل نسبت به صدا

طراحی مجموعه نرم افزارهای استاندارد صفحه خوان ( screen reader )موتور صوتی هوشمند ( T.T.S ) و شناسه گر فارسی (OCR ) جهت دسترسی آسان و مطمئن به منابع اطلاعاتی و کتب مختلف به منظور مطالعه نابينايان و همچنين بهره گيری از منابع سرشار علمی موجود در کتابخانه ای اينترنتی و تسهيل درامر نگارش پايان نامه ها و امکان استفاده نابينايان از نشريات، تله تکست، فيش های بانکی و غيره

3 . ايجاد فرصت های شغلی در منزل با استفاده از فناوری اطلاعات مانند:

ايجاد پايگاه اطلاع رسانی درخصوص معرفی مشاغلی که معلولان مختلف می توانند در آن زمينه فعاليت کنند.

ايجاد بانک اطلاعاتی جهت معرفی شرکت های متقاضی مشاغل فوق الذکر ( اين مورد منوط به سهميه اختصاصی شرکت ها و سازمانها جهت استخدام اين گونه افراد است ).

اختصاص خطوط پرسرعت اينترنت جهت ارتباط معلولان در منزل يا محل کار

4 . گسترش امکانات دولت الکترونيک و دسترسی آن در منزل جهت :

ارتباط با بانک ها جهت دريافت حقوق، پرداخت قبوض، گرفتن وام و ..

درخواست خدمات دولتی از طريق اينترنت مانند: خلافی خودرو، گذرنامه، پيگيری نامه های اداری و ....

گسترش امکان خريد وفروش اينترنتی

ايجاد بانک اطلاعاتی پزشکی و امکانات بيمارستانی و تسهيلات انواع بيمه ها و امکان ارتباط مستقيم با پزشک و داروخانه و فوريتهای پزشکی در مواقع ضروری

امکان گردشگری اينترنتی مانند پخش مستقيم اماکن زيارتی و سياحتی

ايجاد سايت های تفريحی مختص معلولان

برگزاری همايش و دعوت از نخبگان برای استفاده هر چه آسانتر معلولان از ICT

برگزاری نمايشگاه با موضوع ارتباطات و فناوری اطلاعات برای همه

تهيه منابع و کتاب های مرتبط با موضوع ICT به صورت فايل های صوتی

5 . تشکيل شورای عالی معلولان :

شورای عالی معلولان متشکل از سازمانها و ارگانهای مختلف در حمايت از معلولان به منظور دستيابی به عدالت اجتماعی و ايجاد مديريت منسجم و کارآمد در جهت برطرف کردن نيازهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی معلولان و استفاده هدفمند از امکانات و ظرفيت های بالقوه دستگاهها و نهادهای دولتی و غير دولتی در جهت توسعه رفاه و تامين اجتماعی برای معلولان است.

فراموش نبايد کرد که رسيدن به توسعه پايدار فقط در گرو فراهم کردن فرصت های برابر برای همه شهروندان است. ( تهرانيان ، 1977 ).

 

منابع


آقازمانی ، محمد و شهريوری ، عبداله 0 1385 )، کارآفرينی ديجيتال، انتشارات ناقوس

جلالی ، علی اکبر (1384 )شهر الکترونيک، انتشارات دانشگاه علم وصنعت ايران

غنی زاده، نادر و مقدسی، عليرضا و جعفريان، محمد ( 1387 ) دسترسی الکترونيک برای افراد کم توان، سازمان بهزيستی

کسلز، مانوئل ( 1380)عصر اطلاعات، ظهور جامعه شبکه ای، ترجمه احمد عليقليان، افشين خاکباز، انتشارات طرح نو

محسنی، منوچهر، ( 1380 )جامعه شناسی جامعه اطلاعاتی، نشر ديدار

ميردامادی، مهرداد ( 1380 ) فضای شهری به مثابه فضای سيبرنتيک، رساله کارشناسی ارشد مردم شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، استاد راهنما: ناصر فکوهی

نعمتی منصور، آيدين ( 1388 )، e-learning برای معلولان

آموزش سلامت، جلد اول، معاونت سلامت، وزارت بهداشت (1385) نشرمهر روش.



GreggeC.V. andErheidranPHD, ApplicationSoftwareDesignGuidelines, Increasing to People with Disabilities and Older Users, Version 1.1, June, 1994, Trace R&D Centre, University of Wiscosinn- Madison Steven Gohen: William Eimicke, The Use of Internet in Government ServiceDelivery, Columbia University, February 2001.

The E-City: Singapore Internet Case Study, International Telecommunication Union, April 2001.

Rogers,Everett, Communicatin Technology: New Media Society, NewYork, Free Press, 1986

Teheranian, Majid, Communications Policy for National Development. Routledge & Kegan Paul Ltd, 1977 .

 



****

 

منبع: - مجله " آينه ی خيال "  -  تهيه كننده :  محسن سلسله - دوره جديد- شماره 1 ( شماره پياپی 13 ) بهار 1388--فرهنگستان هنر
 

 

 

 

   

 

 

بازگشت به صفحه اصلی  

 

 

 

 

 

 

براي اطلاع از به روز رساني سايت  مشترك  شويد

 
 





Powered by WebGozar

 

 

 

مرکز ضايعات نخاعی جانبازان

 مهرماه  هزار سيصد و هشتاد و چهار

info@isaarsci.ir

Copyright © 2005  Isaarsci  Website . All rights reserved