آسیب نخاعی معمولا با یک ضربه فیزیکی ناگهانی به ستون فقرات اتفاق می افتد. بیشتر صدمات نخاعی باعث له شدن مهره در مکان خود میگردند که این امر باعث صدمه به ریشه های عصبی نخاع شده و در نتیجه باعث قطع ارتباط عصبی بین مغز و سایر اندام ها می گردد.

 1- آسیب نخاعی کامل (که با قطع کامل عملکردهای حسی و حرکتی در سطوح پایین تر از ضایعه همراه است)
2- آسیب نخاعی غیر کامل (که در ان بعضی از عملکردهای حسی و حرکتی در سطوح پایینتر از ضایعه حفظ میگردد )

در اینجا لازم به ذکر است در حالی که بعضی از ضایعات نخاعی تقریبا بطور کامل بهبود مي یابند، بعضی دیگر به فلج کامل و دایمی می انجامند.

بطور کلی، ضایعات نخاعی، عوارضی از قبیل دردهای مزمن، اختلالات مربوط به روده ها و مثانه و همچنین مستعد شدن بدن برای ابتلا به مشکلات قلبی و ریوی را به همراه خواهند داشت.

با توجه به اینکه میزان بهبود آسیب دیدگان نخاعی رابطه مستقیم با میزان مراقبت و درمان تخصصی این بیماران دارد، لذا تکنیک های توانبخشی اهمیت فوق العاده ای در سلامت بیماران و بهبود کیفیت زندگی آنان دارد.

در مطالعات وتحقیقات متعددی که بعمل آمده ،نقش اساسی توانبخشی در ضایعات نخاعی به اثبات رسیده است. اقدامات توانبخشی به صورت تیمی انجام میشود که همکاری نزدیک و همه جانبه اعضای تیم در آن الزامی میباشد.

1-پزشک توانبخشی (فیزیا تریست)
2-مسئول هماهنگی تیم توانبخشی
3-فیزیو تراپیست
4-کاردرمان
5- مددکار اجتماعی
6-پرستار توانبخشی
7- روانشناس توانبخشی
8-مشاور حرفه ای
9- متخصص تغذیه

پزشک توانبخشی : متخصص در طب فیزیکی وتوانبخشی بوده و با توجه به نظرات تخصصی اعضا، تیم را هدایت مینماید.


مسئول هماهنگی : وظیفه برنامه ریزی اقدامات توانبخشی و هماهنگی اعضای تیم را بعهده دارد.

فیزیو تراپیست : بر روی بازتوانی اندام فوقانی و تحتانی ( دست و پا) تمرکز نموده وبا تقویت قدرت عضلانی و تجویز وسایل کمکی از قبیل واکر((walker و بریس (Brace) در جهت افزایش عملکرد حرکتی بیمار اقدام می نماید.

کاردرمان : این عضو، همانند فیزیو تراپیست، بر روی بازتوانی حرکتی بیمارفعالیت نموده، با این تفاوت که تمرکز کاردرمان بر روی تقویت حرکات ظریف اندامها می باشد.

علاوه براین ،  کاردرمان با تجویز وسایل کمکی از قبیل اسپلینتSplint   وصندلی چرخدار (wheelchair) در جهت بازتوانی بیماران واستقلال عملکردی آنان اقدام می نماید.

مددکار اجتماعی: افراد دچار ضایعه نخاعی، به دلیل اختلالات عمده در زمینه های حسی، حرکتی،عاطفی واحساسی، حرفه ای وغیره با معضلات عدیده اجتماعی روبرو میباشند، لذا مددکار اجتماعی نقش بسیار مهمی در کمک به اسیب دیدگان نخاعی در رفع یا تخفیف موانع اجتماعی دارد.

پرستار توانبخشی : نقش این پرستاران بخصوص در مراحل اولیه پس ازایجاد ضایعه نخاعی بسیار با اهمیت میباشد. همچنین پس از گذشت مراحل حاد پس از ضایعه، خدمات منظم پرستاری از عوارض بلند مدت ضایعه نخاعی جلوگیری نموده یا می کاهد.

روانشناس توانبخشی: از آنجايي که هر کدام از افراد دچار ضایعه نخاعی احساسی خاص نسبت به تغییرا ت عمده پس ازضایعه و نیز معلولیتهای حاصل از آن دارند و برای تعداد زیادی از این معلولین، حتی سالها پس از وقوع آسیب نخاعی، کنار آمدن با این معلولیتها بسیار مشکل میباشد، نقش روانشناس درتوانبخشی روانی معلولین بسیارحائز اهمیت میباشد.

مشاور حرفه ای: با ارزیابی حرفه ای معلولین، قابلیتها و جایگاه حرفه ای آنان را مشخص نموده و با برنامه ریزی دقیق در جهت افزایش توانائیهای شغلی آنان و همچنین تعیین وسائل کمکی لازم در محل کار معلولین،در جهت رفع مسایل حرفه ای آنان قدم بر میدارد.

متخصص تغذیه: نقش تغذیه در مراحل بهبود ضایعات نخاعی وعوارض حاصل ازآن وهمچنین مراحل بازتوانی، بسیار حائز اهمیت میباشد. لذا نقش متخصص تغذیه در ارائه رژیم غذایی مناسب در مراحل مختلف درمان و توانبخشی این بیماران کاملا" مشهود میباشد.

لازم به ذکر می باشد که اگرچه در این نوشتار، نقش اعضای توانبخشی بطور جداگانه توضیح داده  شد، اما باید به این نکته توجه نمود که مقوله توانبخشی بصورت کاملا " گروهی برنامه ریزی و اجرا می گردد و همکاری نزدیک و مداوم تک تک اعضای تیم درمانی و فرد معلول در آن ضروری میباشد.

 

****

منبع : مقاله " توانبخشي و آسيب نخاعي "ترجمه و تدوین : بهنام ایزدی-برگرفته از -Publication of National Institute of Neurological Disorders and Stroke-2009