دردبرای بسیاری ازافرادمبتلابه آسیب های نخاعی یک مشکل جدی محسوب می شود. بعدازضایعات نخاعی امکان دارد ، درد درقسمت هايی ازبدن که دارای حس طبیعی ( احساس )هستند ، همچنین درمناطقی که حس چندانی ندارند وحتی قسمت های فاقدحس ایجادشود. بطورکلی درد یک واقعیت مسلم است و می تواندتاثیری منفی بر روی کیفیت زندگی افرادمبتلا داشته باشد. شخصی که دارای درد شدید است امکان دارد برای انجام فعالیت های روزمره خود یا شرکت درتفریحات تفننی با مشکل مواجه شود.

طبق گزارشات ارائه شده بیشتر افراد نخاعی به دردهای مزمن مبتلا هستند. دردمزمن دردی است که ازبین نمی رود و ماه ها یا سال ها ممکن است ادامه داشته باشد. عامل درد درافرادنخاعی ممکن است ناشناخته باشد، اما مهمترین علت آن می تواند آسیب اعصاب حاصل ازضایعه نخاعی ویا مشکلات عضلانی استخوانی ایجاد شده به دنبال ضایعات نخاعی باشد . امکان دارد درد بطورموقت قطع ومجددا" ایجاد شود.برطرف کردن دردمزمن به صورت کامل مشکل است اما معمولا" می توان آن را کنترل کرد یا به اندازه ای کاهش داد که برای زندگی فرد مشکل ساز نباشد.

دردمزمن می تواندباعث ایجادیکسری مشکلات فیزیولوژیکی مانند افسردگی ،اضطراب و استرس یا بدترشدن وضع آنها گردد. این موضوع به این معنا نیست که درد " تمام آنچه است که شما آن رادرک می کنید " ،بلکه درد وپریشانی می توانند برروی هم تاثیرگذاشته وباعث بدترشدن اوضاع یکدیگرشوند.


باوجوداین که دردهای بعدازضایعات نخاعی ممکن است به صورت پیچیده باشند ودرمان آنها به آسانی امکان پذیرنباشد، اما روش های درمانی زیادی وجوددارندکه می توانندبه بیمارکمک کنند. شناخت درد،همکاری با پزشک واجرای شیوه های مختلف درمان به فردکمک می کنند تا بتوانددردخودراکنترل کرده وکیفیت زندگی خودرابهبودبخشد. افرادنخاعی که مبتلا به دردهای مزمن هستند، می توانندبا روشهای تسکین دردکه  دراینجا توضیح داده شده آشناشوند.

یک فردنخاعی ممکن است انواع مختلفی ازدرد را درجاهای مختلف بدن خود وحتی قسمت هايي که فاقد حس هستند احساس کند. درواقع شناخت نوع درد، کلید انتخاب درمان مناسب محسوب می شود. بنابراین پزشک بایستی ازبیماربخواهدکه درمورد جنبه های مختلف درد خود توضیح بدهد. ازجمله محل آن ، شدت ، مدت زمان احساس درد  واینکه چه چیزهائی باعث بدتر یا بهترشدن آن می شوند وازاین قبیل سئوالات.

همچنین پزشک ممکن است ازفردبخواهد که آزمایشاتی مانند عکسبرداری با اشعه ایکس یا ام .آر.آی را انجام دهد.

دردهای نوروپاتیک ( یا نوروژنیک ) دردهایی هستند که دراثر ارتباط غیرطبیعی بین اعصاب آسیب دیده حاصل ازضایعه نخاعی و مغز( یعنی محل تفسیر پیامهای عصبی و اطلاعات مربوط به نحوه احساس بدن) به وجود می آید. درمورد دردهای نوروپاتیک عقیده براین است که مغزبه نوعی دچارسوء تفاهم می شود وبه نوعی شدت پیام های دریافتی ازاطراف محل ضایعه را افزایش می یابد. این موضوع باعث می گردد که فرد دردهایی راتجربه کند که ازقسمت های پائین یعنی جاهای کم حس یا فاقد حس بدن منشاء می گیرند . به همین دلیل است که بیمارمی تواند دردنوروپاتیک رادرقسمتهائی احساس می کندکه فاقدحس است.

مبتلایان معمولا" برای بیان این نوع دردها ازواژه هائی مانند سوزش ، احساس چاقوکشیدن ، خارش به همراه سوزش استفاده می کنند. اما نوع احساس دردهای نوروپاتیک ازشخصی به شخص دیگر ممکن است خیلی متفاوت باشد. درغالب موارد درمان این دردها خیلی مشکل است ومعمولا" ترکیبی ازدرمان ها باید استفاده شود.

 

 اگردرد چندسال پس ازضایعه نخاعی شروع شود ، ممکن است دراثرایجادیکسری عوارض پزشکی جدید ایجاد شده باشد به عنوان مثال عارضه سیرینکس (syrinx) : دراین عارضه شکافی مملوازمایع درنخاع ایجادمی شود. این بیماری بسیار نادر است، اما امکان دارد نیازبه جراحی داشته باشد. بنابراین اگرمتوجه هرگونه کاهش یا ازبین رفتن حس به خصوص درقسمتهای اطراف سطح ضایعه شدید ، یا اگرعضله ای با استراحت بهبود پیدا نکند، خیلی مهم است که سریعا"به پزشک مراجعه کنید.

دردهای اسکلتی عضلانی دراثر وجودمشکل درماهیچه ها ، مفاصل یا استخوانها به وجود می آیند. این دردها نزد افراد نخاعی مسن تر شایع تر هستند.

آسیبها ، استفاده یا فشار بیش ازحد ازیک اندام ، تغییرات ایجاد شده درمفاصل ، فرسودگی مفاصل که معمولا" در نتیجه استفاده از ویلچر( بدون حمایت کافی ) و جابجا شدنهای نامناسب می توانند باعث ایجاد دردهای اسکلتی عضلانی گردند . این دردها اغلب با انجام حرکت بدتروبا استراحت بهترمی شوند.

- درد اندام های فوقانی ( شانه ها ، آرنج و دستها ) : استفاده بیش ازحد ازماهیچه ها هنگام جابجائی ها و مانورهای کاهش فشار و هل دادن های متمادی ویلچر ازعوامل مهم به وجودآورنده این دردها محسوب می شوند. این نوع دردها ممکن است ماهها یا سالها پس ازگذشت آسیب نخاعی پدیدارگردند. کسانی که سطح آسیب آنان بالاتراست واز رایانه یا دسته های هدایت ( joysticks ) برای فعالیتهائی مانند مطالعه ، برقراری ارتباطات و کنترل های محیطی استفاده می کنند، ممکن است به واسطه استفاده خیلی زیاد ازانگشتان ، دستها ، یا شانه ها با این نوع دردها مواجه شوند. درداندامهای فوقانی می تواند سبب بروز مشکلاتی در فعالیتهای روزمره زندگی و جابجائی ایمن فرد گردد.

 ازشایعترین دردها بوده که درافراد پاراپلژی که جراحی نخاع کرده اند دیده می شوند .همچنین افزایش حرکات در بالا و پائین نقطه جراحی نخاع می تواند باعث ایجاد درد درنواحی پشت شود. افراد نخاعی به خصوص کسانی که با وجود داشتن ضعف ، توانائی راه رفتن هم دارند ، ممکن است مبتلا به درد پشت شوند. کسانی که برای کاربا دسته های هدایت، از دهان یا چانه خود استفاده می کنند ، گاهی اوقات امکان دارد دردگردن راتجربه کنند..

 این دردها موقعی ایجاد می شوند که ماهیچه ها و مفاصل تحت فشار اسپاسم قرارمی گیرند.

 این دردها درناحیه شکم ( معده ودستگاه هاضمه ) حس می شوند و معمولا" از آنها به عنوان کرامپ ویا پری شکم (که هنگام دق زدن فاقد رزونانس هستند ) و یا درد شکمی مزمن وطولانی مدت یاد می شود. این دردها ممکن است دراثروجود یکسری مشکلات پزشکی مانند یبوست ، سنگ کلیه ، زخم معده ، سنگ مثانه یا آپاندیسیت به وجود آیند.

ازآنجائی که یک فردنخاعی ممکن است علائم شایع مربوط به عوارض مذکوررا نداشته باشند ،به منظورتشخیص ودرمان صحیح آنها بهتر است که افرادنخاعی به پزشکی مراجعه کنندکه درزمینه رسیدگی به بیماران نخاعی تخصص وتجربه داشته باشد. کسی که دارای مشکل درد احشائی است گاهی اوقات دردرا در ناحیه ای دور ازمنبع مشکل احساس می کند . این حالت اصطلاحا" - "درد ارجاعی" نامیده می شود. مثال متداول این نوع دردها ، درد ی است که ازبیماری سنگ مثانه ناشی می شود،اما درناحیه شانه حس می گردد.
 

ازآنجائی که درد می تواند علل بسیارزیادی داشته باشد، هیچ روشی خاصی برای درمان آن وجودندارد. بیمارو پزشک لازم است مجموعه ای ازروشهای درمانی و داروها ، وحتی اقداماتی مانند درمان های روحی وروانی را امتحان کنند .بنابراین حل مشکل درد ممکن است که تاحدی نیازبه زمان داشته باشد .

تغییرواصلاح مواردی مانندتجهیزات مربوط به جابجائی ها( ویلچر، وسائل کمک حرکتی مانند انواع عصاها)، هل دادن ویلچر وروشهای جابجائی و شیوه های مربوط به رفع فشارهای وارده بربدن می تواننددردهای مفاصل وعضلات را بطورقابل ملاحظه ای کاهش دهند.
آن دسته ازتمرینات ورزشی که باعث تقویت وتوازن مفاصل می شوند نیز می توانند دردهای اسکلتی عضلانی را تسکین دهند.
 

برای درمان دردهای اسکلتی عضلانی ازفیزیوتراپی هم استفاده می شود. انواع تمرینات دامنه حرکتی وکشش ها می توانند ضمن کمک به تسکین درد باعث تقویت عضلات نیزبشوند. تمریناتی که موجب تقویت عضلات ضعیف می شوند با برگرداندن توازن به مفاصل دردناک ، باعث کاهش درد می شوند.

 

ماساژدرمانی می تواند به تسکین دردهای اسکلتی عضلانی حاصل از سفتی و عدم توازن عضلات کمک کند.

طب سوزنی برای درمان دردهای اسکلتی عضلانی مورداستفاده قرارمی گیرد. دراین روش سوزن های بسیار ریزی را در نقاط خاصی ازبدن به داخل پوست فرومی کنند. دراین روش هدف این است که سیستم های کنترل درد را تحریک یا مانع ازبرقراری جریان دردشوند.

این روش گاهی اوقات برای درمان دردهای اسکلتی عضلانی مورداستفاده قرارمی گیرد. الکترودهائی در سطح پوست کارگذاشته می شود وازطریق آنها جریان برق بسیارضعیفی به داخل بدن ارسال می گردد. این جریان باعث قطع پیام های حاصل ازنواحی اعصاب آسیب دیده شده و باعث مقابله با واکنش درد می شود.

 

هم اکنون ما می دانیم که مردم می توانند یادبگیرند که ازفنون روحی روانی برای کمک به کنترل بهتر وضعیت درد خود استفاده کنند، بطوری که توانائی غلبه برآن را درطول زندگی پیدا کنند. روانشناسانی که درزمینه کنترل دردتخصص دارند می توانند با استفاده ازروشهای مختلفی که تاثیرآنها برروی کاهش شدت واثردردبه اثبات رسیده ، به درمان درد بیماران کمک کنند.

این روش ها برای آموزش نحوه کاهش فشار دردهای عضلانی وفشارهای عصبی همراه با درد طراحی شده اند و بااستفاده ازآنها بیماران می توانند خودشان درد خود را کنترل نمایند.

به اثبات رسیده که این روش برای کاهش دردهای مزمن دربرخی ازافراد مفیدبوده است .

یادگیری این موضوع که درمورد درد واثرات آن بطورمتفاوتی فکرکنیم ، می تواند منجربه بروزتغییراتی در فعالیت مغزی وبه نوبه خود تجربه درد گردد.

این روش برای کمک به شناسائی اهداف موردعلاقه و افزایش لذت و معنادادن به زندگی روزمره طراحی شده و می تواند به کاهش دردکمک کند. همچنین درمواردی که کسی همراه درد اضطراب زیادی نیزداشته باشد ، این نوع درمانها می توانندبه فردکمک نماید.

داروهای بسیارزیادی برای درمان درد وجوددارند وهمه آنها که درفهرست زیرقید شده اند ، درکاهش درد تاحدودی موفق بوده اند.اما هیچکدام ازآنها درهرزمان که بخواهیم بطورکامل اثرنمی کنند. احتمالا" تمام داروها دارای اثرات جانبی هستند ، اما برخی ازآنها تاثیرات جدی دارند. گاهی اوقات ترکیبی ازداروها بهتر ازیک داروتاثیردارند.

 

- استفاده از محرکهای ستون پشتی ( (Dorsal column stimulator برای درمان دردهای نوروپاتیک حاصل از آسیب ریشه های عصبی به کارمی رود. تحریک کننده های عصبی با شدت پائین و فرکانس بالا طی یک عمل جراحی ، درداخل کانال نخاعی و نزدیک به نخاع وریشه های عصبی آن کارگذاشته می شوند.

- استفاده از پمپهای تزریق دارو به درون غلاف نخاعی (( Intrathecal برای درمان دردهای نوروپاتیک ( بااستفاده ازمورفین) یا دردهای اسکلتی عضلانی (بااستفاده ازباکلوفن) بکارمی روند. پمپ حاوی مورفین یا باکلوفن طی یک عمل جراحی درزیرپوست شکم کارگذاشته شده ودارورابطورمستقیم به داخل نخاع و ریشه های عصبی آزادمی نماید.

تلاش کنید تا تمامی عوارض پزشکی خودرا درمان نمائید . سلامت عمومی بدن تاثیربسیارزیادی برروی درد دارد. عفونت های دستگاه ادراری ، مشکلات اجابت مزاج ، مشکلات پوستی ، مشکلات مربوط به خواب و اسپاسم می توانند باعث بدترشدن درد شده ودرمان درد راسخت ترکنند. بنابراین تا آنجا که امکان داردسلامتی خود راحفظ کنید تا به کاهش دردشما کمک شود.

سعی کنید تا آنجا که می توانید فعالیت بدنی داشته و ورزش کنید. انجام فعالیت بدنی منظم می تواند باعث کاهش درد و بهبود وضعیت دماغی و سلامت عمومی بدن گردد. همچنین فردمی تواندازانجام آن لذت برده و ذهن وحواس خود را ازدرد دورکند.متخصصین می توانند به شما کمک کنند تا فعالیتهائی را انتخاب کنیدکه برای شما مناسب و ایمن باشند.

افسردگی خود را درمان کنید . افسردگی می تواند باعث بدترشدن دردگردد. بهتراست که درمان آن با استفاده از مشاوره با متخصصین وتجویزدارو توسط پزشک انجام شود. درمان افسردگی می تواند به فرد کمک کند تا با دردهای مزمن مقابله کرده و کیفیت زندگی خودرا بهبود بخشد.

استرس خودرا کم کنید . استرس می تواند باعث بدترشدن اوضاع درد شده ومقابله با آن رامشکلتر کند. شما می توانید با استفاده از مشاوره و آموزش روش های کاهش استرس وفشار ازجمله فراگیری برقراری آرامش وتمدد اعصاب وواکنش های متقابل بین فرد ومحیط وهیپنوتیزم یادبگیرید که استرس خود را کنترل کنید . تمرینات بدنی نیز می توانند به کاهش استرس کمک کنند.

ذهن خودتان راباکارهای مختلف مشغول نگه دارید . مشغولیت های فکری یکی ازبهترین روشهای مقابله با دردهای مزمن محسوب می شوند. شرکت درفعالیت های تفریحی و هدفمند می تواند به کاهش درد کمک نموده وبه فرد کمک کنند تا فرداحساس کند برروی زندگی خود به خصوص درموقع بدترشدن درد کنترل داشته باشد. زمانی که شما کسل وغیرفعال هستید، معمولا" ذهن شما بیشتربرروی درد متمرکزمی شود   واین موضوع می تواندباعث گردد که درد  را  بیشتراحساس کنید.

سابقه ای رابرای خودنگه داری کنید. درد هرکسی درشرایط مختلف تاحدودی دچارتغییرمی شود . سابقه ای درست کرده ودرآن آنچه که باعث بهترشدن ویا بدترشدن دردشما می گردد را درج نمائید. شناخت چیزهائی که برروی دردشما تاثیرمی گذارند می تواند به شما و پزشکتان کمک کند تا راههای موثربر کاهش دردرا پیداکنید.

وضعیت نشستن خود را برروی ویلچرارزیابی کنید. استقرارنامناسب بدن ونشستن نادرست می توادنباعث ایجاد دردهائی شدیدشود. بنابراین وضعیت نشستن خودرا بوسیله یک فیزیوتراپ متخصص درزمینه ویلچر ارزیابی کنید. اگرمی خواهید ازویلچردستی استفاده کنید ،نوعی راانتخاب کنید که قوی و کاملا" قابل تطابق بوده وتاآنجا که امکان دارد ازموادسبک ( آلومینیوم یا تیتانیوم) ساخته شده باشد. روش صحیح هل دادن (راندن) ان راازمتخصصین فیزیوتراپی یادبگیرید.

برای کاهش دردخودازمصرف الکل خودداری کنید. ( مخصوص افراد غیرمسلمان ) استفاده ازالکل به عنوان یک داروی ضددرد می تواند منجربه مصرف بیش ازحدآن شده ومشکلات جدی رابرای فردبه دنبال داشته باشد. برخی ازداروها نباید با الکل تداخل داشته باشند. درمورد مصرف الکل با پزشک خود مشورت نمائید .همیشه برچسب داروهای تجویزشده را مطالعه کنید.

اگرشما درد دارید، مهم است که برای درمان آن اقدام کنید. بهترین کسانی که می توانندبه فرد کمک کنند همکاری مشترک پزشک وروانپزشکی است که درزمینه مشکلات افرادنخاعی وکنترل درد تخصص داشته باشند.
درصورتی که دسترسی به متخصصان مذکوربه آسانی میسرنباشد ، بهترین راه این است که درجستجوی یک کلینیک درد چندتخصصی باشید ، که درآن پزشکان وروانشناسان دردسترس هستند. باید به متخصصانی رجوع کنید که با آنها کاملا" احساس راحتی کرده و آنها نیزوضعیت شمارادقیقا" درک کنند.

ازدرمان دردهای مزمن ناامید نشوید. اگردرمانی موثرواقع نشد،مایوس نگردید و روشهای مختلف دیگررا آزمایش کنید.
ازآنجائیکه درمان دردبطورکامل امکان پذیرنیست ، هدف واقعی ازدرمان ایجاد زندگی بهتر،علیرغم وجود درد است .

 

****

منبع: مقاله : " مشکل درد بعدازآسيب های نخاعی – ترجمه مهندس عباس کاشی - (ohealth2007@yahoo.com) - انتشار : مركز ضايعات نخاعي جانبازان -خرداد ماه 1389 . اقتباس ازسایت: Model Systems Knowledge Translation Center (MSKTC) - 2009

http://lifecenter.ric.org